Published By Said Al Habsy

Tumekwisha kuona kuwa Mtume (s.a.w.) na Masahaba zake walitaabishwa sana katika mji wa Makka, hata ikawapasa katika mwaka wa 5 wa kuja Utume, kwenda nchi ya Mahabushia, na mwaka wa13 kwenda Madina, na mara hii Mtume (s.a.w.) alikuwa pamoja nao. Walitaabishwa kwa kudharauliwa, kwa kuudhiwa, kwa kudhulumiwa mali yao, kwa kupigwa na kwa adhabu nyingi nyinginezo, ambazo nyengine hazifai hata kutajwa hapa, walipokimbia kwenda Madina walikimbia wao tu na baadhi ya nguo zao na vitu vilivyokuwa vyepesi kuchukulika. Ama mali yao yote mengine waliyaacha kuko huko Makka, yakahoziwa na jamaa zao wasiokuwa Waislamu. Hata nyumba alizokuwa akikaa Mtume (s.a.w.) na watu wake pia ziliuzwa.

Walipokimbilia Madina walidhani kuwa watasalimika na mateso na jeuri za Makureshi, waishi maisha ya raha na utulivu, na waabudu Mungu kama wanavyotaka. Lakini wapi! Masahaba hawajakaa siku nyingi Madina ila asubuhi moja waliletewa habari kuwa jana usiku walikuja Makureshi kwenye viunga vya Madina na wamechukuwa kila wanyama waliokuwa huko. Hazikupita siku nyingi sana tena ila waliletewa habari asubuhi nyengine kuwa jeshi la Makureshi jengine lilikuja usiku kwenye viunga vya Madina na likakata mitende yote iliyokuwako huko, likachukuwa kila wanyama waliowapata baada ya kumchinja mchungaji wao na mwenziwe, na baadae wakakiwasha moto kiunga kizima.

Baada ya haya na mengineyo Waislamu walipewa ruhusa nao, kupigana kwa ajili ya kujikinga nafsi zao. Siku moja katika mwezi wa Ramadhan baada ya miezi 19 tangu Mtume (s.a.w.) kuhamia Madina, Mtume (s.a.w.) alipata habari kuwa kuna msafara wa mali mkubwa wa Kikureshi unakuja kutoka Sham, na hauna wa kuulinda ila watu 40 tu, na mkubwa wao ni Abu Sufyan, ambae ndiye aliyekuwa mkubwa siku waliyokuja kwenye viunga vya Madina na wakachukua wanyama na wakamwua mchungaji wao na mwenziwe.  Mtume (s.a.w.) aliwahadithia habari hii Masahaba akawaambia: “Kama walivyotuzuilia kwenda Makka na wakatutesa kwa kila namna ya mateso basi na sisi tuwazuilie misafara yao na kupita kwenye mji wetu – Madina –” . Wakamfuata watu 313 – 83 katika Muhajir na waliosalia katika Ansar, wakaondoka Jumaatano mwezi 8 Ramadhan kuufuatia msafara huo. Hawakuwa na wanyama wa kupanda katika msafara wao ila ngamia 76 na farasi 2 tu, wakawa wanapokezana kupanda. Kila ngamia 1 alikuwa na watu wake makhsusi wa kupanda kwa zamu akishuka huyu apande huyu. Ngamia aliyepewa Mtume (s.a.w.) alikuwa apande kwa zamu baina yake na Sayyidna Ali na Bwana Marthad. Ngamia wa Sayyidna Abubakr alikuwa akimpanda kwa zamu baina yake, Sayyidna Umar na Bwana Abdur Rahman bin Auf.

Abu Sufyan kwa ile jeuri yake aliyowafanyia watu wa Madina – aliogopa sana alipokuwa anaikurubia Madina – akaweka majasusi kumsikilizia habari za watu wa Madina, majasusi wake wakamjia wakampa habari kuwa Mtume (s.a.w.) na Masahaba zake wameondoaka Madina ili kuwafuatia wao. Abu Sufyan aliogopa sana, akamkodi Bedui mmoja pale pale aliyehodari kwa kupanda ngamia, ili ende Makka akawete Makureshi waje wahami mali yao ambayo yalikuwa yanapata kiasi cha Paundi 20,000. Alimkodi huyu Bedui kwa Paund 14. Bedui huyu akatoka mbio mpaka Makka hasiti ila kwa dharura kubwa. Kufika tu Makka alipiga kelele juu ya jabali moja kubwa kuwapa habari hiyo Makureshi, Makuresi walifurahi kwani waliona ndio njia ya kwenda kumsaga Mtume (s.a.w.) na watu wake, wasimsaze[1] hata mmoja ili waondoshe kabisa dini aliyokuja nayo.

Kila Kureshi mtukufu alivaa nguo zake za chuma papo hapo, akatoka akasimama kwenye uwanja wa Al Kaaba anangoja wenzake. Hazijapita saa nyingi ila walikuwa wamekwisha kusimamisha jeshi la watu 1,000 na ngamia 700 na farasi 100! Watu 600 katika 1,000 hao walikuwa wamevaa nguo za chuma za vita. Hakusalia mtukufu yoyote katika Makureshi ila alivalia kwenda huko, ili apate hishma ya kumwua Nabii Muhammad (s.a.w.) na Masahaba zake.

Watu 12 katika hao Mabwana wakubwa wa Kikureshi walidhamini kulilisha bure jeshi hilo toka kutoka kwake mpaka kurejea. Waliona kuwa inahitajia kuchinja ngamia 10 kila siku. Miongoni mwa hao walaiodhamini kulilisha jeshi hili ni Bwana Abbas bin Abdul Muttalib – Baba yake mdogo Mtume (s.a.w.) – Utba bin Rabia – babu yake Bwana Muawiya kwa upande wa mama yake – Abu Jahl – Farauni wa Umma huu – na Hakym bin Hizam – mtoto wa ndugu yake Bibi Khadija - .

Hili jeshi la Kikureshi lilipokuwa likiondoka lilichukuwa wanawake wengi waimbaji na wachezaji ili waimbe na wacheze muda wa siku tatu baada ya kuwaua watu wa Nabii Muhammad (s.a.w.) wote na yeye mwenyewe pamoja, na kwa ajili ya kuwazidisha mori hao Makureshi watapokuwa wanapigana, ili wasipate kukimbia vita vitaposhika moto. Makureshi walikuwa na yakini kuwa watashinda, ndio maana wakatoka na shangwe hilo la wanawake.

Makureshi baada ya kuona jeshi lao limekamilika, waliondoka hao wanakwenda upande wa Madina – na bendera yao ya vita kaichukua Bwana Saib bin Yazid – babu wa nne wa Imam Shafi –, kwani alikuwa hakusilimu bado siku hiyo. Mambo yote hayo yaliyotokea Makka. Mtume (s.a.w.) na Masahaba zake hawakuwa na habari nayo wao wakijidhani kuwa wanakwenda kuwazuilia hao watu 40 waliokuwemo katika msafara, basi hawakuwa na habari kuwa Abu Sufyan amekwisha wasikia na amegeuza njia na amepeleka mjumbe kuweta watu wa Makka, na kuwa hao watu wa Makka wako njiani wanakuja kuwapiga kwa jeshi lililokubwa zaidi ya mara tatu kuliko lao. Hawakupata habari hii ila wako karibu na mtaa wa Badr. Pale pale Mtume (s.a.w.)  aliwakusanya Masahaba zake akawataka shauri ya kufanya katika 2 haya:-

1. Waufate huo msafara wote hao kwa njia yake hiyo mpya uliopita sasa, na baada ya kuwapokonya mali yao wakimbie wende zao Madina?
2.  Au waendelee na njia yao hii hii wakutane na Makureshi wapigane nao?

Wengi waliipenda shauri ya kuufata huo msafara, khalafu wakimbilie Madina wakastarehe, kwani walipoondoka Madina hawajaondoka kwa nia ya vita, kwa hivyo wao hawajavalia kivita. Lakini Mtume (s.a.w.) hakuwafiki rai hii. Aliona kuwa wakifuata msafara halafu jeshi la Makureshi litawafata huko huko, lichanganyike na watu wa msafara lizidi wingi wake. Na aliona vile vile Makureshi watakapokuwa wanapigana na mali yao yako mbele yao watazidi kupata ushujaa, wasikubali kukimbia upesi. Lakini juu ya hayo Masahaba wegine walishika rai yao ile ile. Pale pale aliondoa Sayyidna Abubakr akaitilia nguvu rai ya Mtume (s.a.w.). Kisha akainuka Sayyidna Umar akaitilia nguvu vile vile rai aliyoitoa Mtume (s.a.w.) na Sayyidna Abubakr. Baadae akaondoka Sahaba mmoja aliyekuwa akiitwa Bwana Miqdad akasema: “Ee Mtume wa Mwenyezi Mungu! Fanya shauri unayoiona sisi sote tuko pamoja nawe. Wallahi hatutasema kama walivyosema Mayahudi kumwambia Nabii Musa, ‘Nenda wewe na Mungu wako mkapigane, na sisi tutakaa hapa kukungojeni’ Lakini sisi Waislamu tutasema: ‘Nenda wewe na Malaika wa Mola wako mpigane na makafiri, na sisi tutakuwa mkono mmoja na nyinyi katika kupigana nao!’”. Mtume (s.a.w.) alifurahi sana na maneno yake na akamwombea dua. Lakini Mtume (s.a.w.) hakutoa amri yake vile vile, kwani alikuwa hataki kufanya jambo ila kwa radhi ya Masahaba zake wote, walio Muhajir na Ansar. Wote hawa watatu waliosema hapa ni Muhajir. Pale pale aliinuka Bwana mkubwa wa Kiansar – Bwana Saad bin Muadh – akamwambia Mtume (s.a.w.): “Ee Mjumbe wa Mwenyezi Mungu! Sisi sote tumekuamini, na tunakusadiki kuwa kila unalotwambia ni haki, basi fanya kama unavyoona wewe. Sisi tuko tayari kukufuata, hata lau ungelijitumbukiza ndani ya bahari ukawa uanaivuka kwa miguu tungevuka pamoja nawe, asingesalia yoyote”. Hapo Mtume (s.a.w.) ndipo alipowaamrisha waifuate njia wanayotokea Makureshi.

Waislamu wakenda mpaka kwenye mtaa wa Badr. Wakatua hapo penye visima vya maji. Ikawa maji yote ya mtaa ule wanayo wao. Tena Masahaba wakamjengea Mtume (s.a.w.) kiriri ambacho ataweza kuwamo humo aone vipi vita vinapiganwa, na aweze kuashiria kwa amri zake wakati wa vita. Hata wakati wa usiku Mtume (s.a.w.) akapanda kwenye kiriri yeye na Sayyidna Abubakr. Usiku kucha Mtume (s.a.w.)  alisimama kusali na kuomba dua wapate kushinda. Akisujudu sijda ndefu ndefu huku anaomba dua.

Masahaba wengine walilala chini karibu na kiriri hiki. Hata asubuhi baada ya kusali wakaliona hilo jeshi la Makureshi linakuja, lakini limepungua baadhi ya watu wake. Mtume (s.a.w.) alisimama akaelekea kibla akamwomba Mungu akasema: “Hawa Makureshi wanakuja na mafarasi wao na jeuri yao, wanakuja ili waniangamize mimi na hawa watu wachache wanaokuabudu! Naomba unipe leo ile nusura uliyonambia kuwa utanipa”. Aidha aliomba dua nyenginezo, na Sayyidna Abubakr akiitikia “Amin”

Jeshi la Makureshi lilikuwa limepungua kidogo wakati huu, na sababu ya kupungua kwake ni: Abu Syfyan – alipojua njia anayopita Mtume (s.a.w.) na Masahaba zake – aligeuza njia nyengine na akasalimika na mali yote kamili. Alipoona hivi aliwapelekea mjumbe wakuu wa jeshi la Makureshi, kuwataka warejee na jeshi lao, kwani wo wametoka kuyahami mali yao ambayo yamekwisha kusalimika. Basi nini faida ya kupigana? Wakubwa wote wa kabila za Kikureshi hawajakubali shauri hii ya Abu Sufyan, wakakataa kurejea wakawa hao wanakwenda zao Badr. Mkubwa wa Bani Zuhra tu ndiye aliyekubali, akarejea yeye na watu wake wote, ndiyo maana ikawa wakati huu lile jeshi la Kikureshi limepungua kidogo. Ukoo wa Bani Zuhra ndio ukoo wa mama yake Mtume (s.a.w.), na vile vile ukoo wa Bani Adiy ulirejea – ukoo wa Sayyidna Umar – .

Makureshi walipokaribiana na Waislamu wakaona maji yao, walikuja mbio ili kuyateka wanywe, Masahaba wakataka kuwazuilia lakini Mtume (s.a.w.) aliwakataza. Baada ya kukabiliana hivi, mtoto wa ndugu yake Bibi Khadija anayeitwa Bwana Hakim bin Hizam, ambaye ni mmoja katika wale Makureshi waliodhamini kulisha jeshi lao, aliondoka akamwendea Utba bin Rabia, aliyekuwa mtukufu kuliko Makureshi wote waliokuwa Makka siku hizo. Akamwomba awatie maneno Makureshi warejee kwao wasipigane na Nabii Muhammad, kwani wote ni wenyewe kwa wenyewe. Utba akainuka akasema: “Enyi Makureshi! Na turejee tusipigane na Muhammad, kwani tukiwashinda tukawaua, hapana mmoja katika sisi atakayeweza kumnyanyulia jicho mwenzake kumtazama, kwani kila mmoja katika sisi atakuwa kamwua mtoto wa mwenziwe au baba yake au mjomba wake au bin ami yake, basi shauri yangu mie ni kurejea na kuwaachia Waarabu wengine wawaue. Na lawama yote ya kurejea leo nirejeshewe mimi. Semeni kuwa mimi ni mwoga, nimekurejesheni baada ya kuwa mko tayari kuwasagasaga” Pale pale akainuka Abu Jahal akawakataza Makureshi kufuata shauri ya Utba. Alisema: “Mwongo huyo anaogopa mwanawe tu aliyopo upande wa Muhammad asiuliwe. Haogopi watu wengine, haturejei popote baada ya kufika hapa. Tutawapiga sasa hivi tuwachinjechinje tufanye karamu tuimbe na tucheze hapa kwenye mtaa wa Badr muda wa siku tatu mpaka Waarabu wote wapate habari ya ushujaa wetu”.

Baada ya kuinuka huyu Abu Jahl na kuvunja ile rai ya Utba, watu wote walimfuata Abu Jahl, ikawa hapana chochote ila vita tu. Dasturi ya Waarabu walipokuwa wakipigana, kwanza hupigana mmoja mmoja. Hutoka mkubwa wa upande huu na wa upande huu wakapigana kwa panga, hata mmoja akimwua mwenziwe ndipo vita vinapoumana ikawa mpata mpatae. Ilivyokuwa hii ndio dasturi yao, basi alitoka kwenye jeshi la Makureshi Utba bin Rabia bin Abdi Shams bin Abd Manaf, na ndugu yake Shayba bin Rabia – na mwanawe – Walid bin Utba, wakasimama juu ya mafarasi wao mbele ya jeshi la Waislamu, kungoja mashujaa wa Kiislamu nao watoke kupigana nao, wakatoka vijana watatu wa Kiansar kukabiliana nao, lakini wale mabwana wakubwa wa Kikureshi walikataa kupigana nao wakasema: “Hutuwataki ila Makureshi wenzetu” wakampigia kelele Mtume (s.a.w.) ili awape Makureshi watatu wenye utukufu kama wao, Mtume (s.a.w.) akamtoa Bwana Ubeyda bin Harith bin Muttalib bin Abd Manaf, apigane na Utba, akamtoa Bwana Hamza bin Abdul Muttalib bin Hashim bin Abd Manaf, apigane na Shayba na akamtoa Sayyidna Ali bin Abi Talib bin Abdul Muttalib bin Hashim bin Abd Manaf, apigane na Walid bin Utba – mtoto mwenziwe –. Wote hawa watatu waliotoka upande wa Waislamu walikuwa jamaa zake Mtume (s.a.w.) khasa.

Bwana Hamza hakuchukua muda ila alimwua Shayba, vile vile Sayyidna Ali hakuchukua muda ila alimwua Walid. Ama Bwana Ubeyda na Utba panga zao zilikwenda sawa sawa, kila mmoja alimpiga mwenziwe dharba ya kumwua, Utba alimalizwa pale pale, na Bwana Ubeyda akafa njiani walipokuwa wakirejea kwao Madina. Makureshi – kuona wakubwa wao wamekufa mara moja – walivunjika moyo sana wakaona kuwa hiyo ni dalili mbaya kwa upande wao. Lakini waliinuka hivyo hivyo kupigana ijapokuwa wana khofu, wala hawakuwa wakipigana mmoja mmoja sasa, bali ilikuwa ovyo ovyo aliyekukabili ndiye wako.

Mtume (s.a.w.) baada ya kuwaambia maneno mazuri Masahaba, na baada ya kuwatia moyo alipanda juu ya kiriri chake, akakaa huko yeye na Sayyidna Abubakr, huku anaomba Mungu na Sayyuidna Abubakr anaitikia, kwenye mlango wa kile kiriri alisimama Bwana Saad bin Muadh pamoja na vijana wa Kiansar ili kuwazuilia maadui wasimfikilie Mtume (s.a.w.). Masahaba walipigana kwa ushujaa mkubwa sana na wakaua idadi kubwa ya Makureshi, ingawa wao Masahaba walikuwa kidogo mara tatu kuliko hao Makureshi. Hata wakati wa adhuhuri Mtume (s.a.w.) aliletewa Wahyi kuwa sasa hivi Masahaba watashinda, wawaendeshe mbio Makureshi, na akaamrishwa achukue gao la mchanga, alimwaiye lile jeshi la Makureshi, na huku anaomba dua. Mtume (s.a.w.) pale pale alichukua gao hilo akalisukumiza kwenye jeshi la makureshi, na huku akisema: “Nazidhalilike nyuso hizi Inshaallah”. Halikusalia jicho la yoyote katika wale ila liliingiwa na mchanga huo, likawa linawasha kama pilipili, kila mmoja asijijue ikawa anaania jicho lake tu, basi wakawaua kama vikuku, na wakawa wanakimbizana mbio kama vibuzi, na huku wanakamatwa na Waislamu na kufungwa kamba. Waliosalimika hawakusimama, walikwenda mbio mpaka kwao. Mwenyezi Mungu anasema katika Sura ya 8 (Suratul Anfal) Aya ya 17:

{Siye wewe uliyewamwaia (mchanga), wakati ulipowamwaia, lakini Menyezi Munghu ndiye aliyewamwaia}

Baada ya Makureshi kwenda zao Mtume (s.a.w.) aliwaamrisha Masahaba zake wahisabu mateka na wafu wa maadui zao, wakaona kuwa mateka walikuwa 70, na wafu 70. Ama katika Waislamu walikufa 14 tu – 6 katika Muhajir na 8 katika Ansar –. Walivyokuwa hawa maiti wa Makureshi ni wengi, na Masahaba wamechoka sana na itakuwa taabu juu yao kuchimba makaburi 70, Mtume (s.a.w.) aliamrisha wachukuliwe wote hao maiti 70 watiwe kwenye kisima kimoja, kisha kifukiwe. Mtume (s.a.w.) akasimama kutazama, na Masahaba wakawa wanawatia mmoja mmoja. Kila mmoja akitiwa Mtume (s.a.w.) akiwaambia Ansar: “Huyu ndiye fulani”. Kwani baadhi ya vijana wa Kiansar hawakuwa wakiwajua baadhi ya mabwana wa Kikureshi.

Huu ni muujiza kuwa watu 300 waliwashinda barabara watu wanaokaribia elfu, na wakawaulia watu 70 wao na wakawapokonya watu 70. Lakini ukisha kuisoma Aya ya 17 ya Sura ya 8 (Suratul Anfal), na ukajua maana yake, itakuondoke ajabu hiyo yote, Mungu anasema:

{Siyo nyinyi mliowaua, lakini Mwenyezi

 Mungu ndiye aliyewaua}[2]

Baada ya kwisha kumalizwa kutiwa kisimani. Mtume (s.a.w.)  alisimama kwenye ukingo wa kile kisima akawa anaweta mmoja mmoja kwa majina yao. Alikuwa akisema hivi: “Utba! Shayba! Walid bin Utba!” Na kadhalika “Mmekwisha yakinisha kuwa yale niliyokuwa nikikwambieni kuwa ni kweli? Ama sisi tumekwisha kuona kuwa ni kweli” Sayyidna Umar alimwambia Mtume (s.a.w.): “Unawasemesha maiti?” Mtume (s.a.w.) akamwambia: “Hamkuwa nyinyi mnasikia zaidi kuliko wao, wanasikia kila ninalowaambia lakini hawawezi kusema tu[3]”

Alipokwisha kusema maneno haya, Mtume (s.a.w.) aliletewa habari kuwa Bwana Abu Hudhayfa bin Utba amekaa kwa unyonge, na kuwa labda kwa ajili ya kusimangwa baba yake pamoja na wale maiti wengine wa Kikureshi waliosimangwa. Mtume (s.a.w.) akamwita Bwana Abu Hudhayfa akamwambia yale maneno aliyoyasikia. Bwana Abu Hudhayfa akamjibu akamwambia: “La! mimi sikukasirika kwa kusikia baba yangu na ndugu yangu na ami yangu wakisimangwa. Lakini nasikitika kumwona baba yangu kafa katika ukafiri. Nalikuwa nikidhani kuwa hapana katika wakubwa wa Kikureshi mwenye akili kuliko yeye, kwa hivyo nikitaraji kuwa mwisho wake lazima atasilimu, akili yake kubwa itamwonyesha ukweli wa dini ya Kiislamu na upotofu wa dini ya masanamu. Lakini leo nimekwisha kukata tamaa. Hasha! Mimi sitawaonea uchungu makafiri waliotufanya yale” Siku hiyo ya vita vya Badr Masahaba walisahau nasaba zao, ujamaa ulikuwa wa dini tu. Hata baadhi ya Masahaba walipigana na baba zao au ndugu zao au watoto wao, na wengine waliwaua khasa.

Baada ya haya Mtume (s.a.w.) na Masahaba zake wakaondoka kwenda Madina pamoja na mateka wao 70. Walipofika Madina Mtume (s.a.w.)  aliwataka shauri Masahaba nini wafanye juu ya mateka hao, Sayyidna Abubakr akambwambia Mtume (s.a.w.): “Hawa ni ndugu zako na labda Mungu atawaongoa siku zizi hizi za karibu, basi mimi naona bora kuwatoza kila mmoja kikomboleo makhsusi, khalafu muwaache wende zao.” Sayyidna Umar akamwambia Mtume (s.a.w.): “Shauri iliyobora ni kuwachinja wote” Mwamrishe ami yako Hamza amchinje ndugu yake – Abbas bin Abdul Muttalib – umwambie ndugu yako Ali amchinje kaka yake – Aqil bin Abi Talib – na kila mtu umwamrishe amchinje jamaa yake”. Mtume (s.a.w.) akafuata shauri ya Sayyidna Abubakr, na akamwambia: “Wewe Abubakr unamshabihi Nabii Ibrahim na Nabii Isa katika upole wao, na wewe Umar unamshabihi Nabii Nuh na Nabii Musa katika ukali wao”.

Tena Mtume (s.a.w.) akamtajia kila mmoja katika mateka kiasi cha fedha zinazompasa kutoa ili aachiwe kwenda zake. Ama waliokuwa maskini na hawana cha kujikombolea – wakawa wanajua kuandika – kila mmoja alipewa watu 10 kuwafundisha kuandika, wakisha kujua wende zao, na wale ambao walikuwa maskini na wala hawajui kuandika Mtume (s.a.w.)  aliwapa ruhusa vivi hivi wende zao.

Mtume (s.a.w.) alimwambia kila Sahaba anayejiweza amchukuwe mmoja katika hao mateka akakae naye kwake kwa kula na kunywa mpaka waje watu wake wamkomboe. Masahaba hawa waliwatazama vizuri wageni wao hata wenyewe wale mateka yakawajia mapenzi ya kuipenda dini hii ya Kiislamu, na siku zile zile wakaingia, miongoni mwao alikuwa Bwana Abbas bin Abdul Muttalib, Bwana Aqil bin Abi Talib, Bwana Saib bin Yazid, Bwana Shafi bin Saib, hawa wawili wa mwisho ni mababu wa Imam Shafi.

Katika mateka wa siku hiyo alikuweko mkwewe Mtume (s.a.w.) kwa mwanawe mkubwa Bibi Zaynab. Bwana huyu alimzuilia huyu Bibi Zaynab kumfuata baba yake kwenda Madina. Basi alipotekwa Mtume (s.a.w.) alimwambia: “Kikomboleo chako ni kumleta mwanangu. Basi umekubali kuchukua ahadi ya kwenda Makka ya kumleta mwanangu?” Yule bwana akatoa ahadi na Mtume (s.a.w.) akamwachia ende zake Makka. Alipofika huko alimfanyia safari nzuri mkewe na akampa mtu wa kufuatana naye mpaka Madina. Lakini njiani walipingwa na Makureshi. Wakamtaabisha yule bibi sana mpaka akaanguka juu ya ngamia aliyekuwa kampanda.

 Makureshi walijizuilia siku nyingi na kuja kuwakomboa watu wao, kwa ajili wakiona udhalilifu kufanya hayo. Lakini khatimaye walikuja kuwakomboa. Waislamu walipata kiasi cha shillingi 10,000 katika vikombolea hivyo, wakazitumia katika kununulia silaha na kwa mambo mengine. Makureshi walivunjika sana kwa vita hivi na wakauchukia zaidi Uislamu, wakatia niya mwaka wa pili kuja na jeshi kubwa zaidi mara 3 kuliko hili, ili walipize kisasi. Kwa hivyo walimlazimisha kila tajiri katika matajiri wao atoe kitu kikubwa katika kutengeneza hivyo vita.

Tangu siku hii ndipo alipopata ukubwa Abu Sufyan – baba yake Bwana Muawiya – na wengineo waliokuwa wadogo zamani, kwani wakubwa wao wote waliuawa siku ya vita vya Badr. Hata Shairi wao mmoja aliwatukana hawa wakubwa wapya akasema hivi:-

   Sasa mekuwa wakubwa  * Ambao wasingekuwa

 Wamepata unasaba         * Taadhima na murua

                   Lau kuwa si misiba        * Ya Badr kuingia

                   Wasingeonja ukubwa     * Licha kututawaliya.

Vita vya Badr vilipiganwa mwezi 17 Ramadhan 2 A.H. – January 624 –.

Published By Said Al Habsy

Uhud ni mlima ulioko meli 3 kaskazini ya Madina, mahali hapa ndipo palipopiganwa vita hivyo vinavyoitwa vita vya Uhud, ambavyo ndivyo vita vya pili vikubwa baada ya vita vya Badr.

Tumeona katika mlango uliopita kuwa Makureshi walishindwa sana katika vita vya Badr, na wakapata aibu kubwa, hata wakaazimia kulipa kisasi mara watakapopata nguvu tu. Basi mara tu walipopata nguvu hizo, Makureshi walitoka Makka kuja kuishambulia Madina, kwa jeshi la watu 3,000. 700 katika hao walikuwa wenye kuvaa nguo za chuma. Pamoja na hawa Makureshi 3,000 waliongezeka watu 70 katika Aus ambao walikuwa wakiuchukia mno Uislamu, hata wakahama katika mji wao wa Madina wakenda kukaa Makka. Kila jamadari mkubwa wa Kikureshi alikuja vitani pamoja na mkewe, ili apate kumtia nguvu kupiganisha vita kwa uzuri. Wakawa wanawake wote waliohudhuria vita hivi ni 15. miongoni mwa majamadari wa Kikureshi siku hiyo walikuwa Bwana Khalid bin Walid, Bwana Amr bin Al As, Bwana Ikrima bin Abu Jahl na Bwana Safwan bin Umayya,  – ambao wote mwisho wao walisilimu wakawa Majamadari wa Kiislamu – jeshi hili lilichukuwa farasi 200 wa kupigania na ngamia 3,000 wa kupanda.

Mtume (s.a.w.) hakusikia habari ya hao Makureshi ila walipokuwa wamekwisha kukaribia Madina. Akafanya shauri upesi upesi, akatoka na watu 1,000 kwenda kukutana na hilo jeshi la Kikureshi lenye watu 3,000 na zaidi. Walitoka jioni ya Ijumaa mwezi 11 Mfunguo mosi mwaka wa 3 A.H. na mwezi wa January 625. Walipofika hapo kwenye jabali la Uhud walitua kulingoja jeshi la Makureshi. Usiku jeshi la Kikureshi liliwasili na likakabiliana na la Waislamu. Lakini wakapeana muda wapigane mchana.

Alfajiri ilipoingia Mtume (s.a.w.) alisali jamaa na watu wake wote 1,000. ndani ya sala watu 300 walikimbia pamoja na mkubwa wao aliyekuwa akiitwa Abdalla bin Ubay bin Salul. Huyu Abadalla alikuwa Mwislamu wa uwongo, na nyuma yake alikuwa na chungu ya watu waliokuwa wakijidhihirisha mbele ya Mtume (s.a.w.) kuwa wao ni Waislamu, ijapokuwa Mtume (s.a.w.) na Masahaba zake wakubwa walikuwa wakiwajua, lakini walifanya kama kwamba hawawajui. Wakiwacheza shere na wakiwabeza, na wenyewe hawana habari. Baada ya kurejea hao, Mtume (s.a.w.) alisalia na watu 700 tu kulikabili jeshi la wtu 3,000.

Mtume (s.a.w.) alichagua watu 50 katika hao akawaweka kwenye njia za huo mlima wa Uhud, ili baadhi ya jeshi la Makureshi lisiwajie kwa nyuma wakawa wamo katikati. Akawaekea mkubwa wao aliyekuwa akiitwa Bwana Abdalla bin Jubayr na akawaamrisha kamwe wasiondoke mahali pao hata wakiwaona wenzao wameshinda au wameshindwa. Hawana ruhusa kuondoka ila watapoletewa mjumbe anayetoka kwa Mtume (s.a.w.) kuwaamrisha hivyo. Baada ya kwisha kuamrisha haya, Mtume (s.a.w.) alimchagua Bwana Mus’ab bin Umeyr akamate bendera ya Waislamu, awe jamadari mkubwa apiganishe. Huyu ndiye yule mwalimu wa awali aliyepelekwa Madina kufundisha watu dini. Tena zikajipanga safu za Waislamu, tayari kutiana mikononi na Makureshi. 

Waarabu walikuwa hawapigani ila na huku mmoja wao kanyanyua bendera, ikianguka chini – wala asitokee mtu wa kuiokota – pale pale hutawanyika nao wakakimbia. Makureshi walikuwa na dasturi ya kuwaachia Bani Abdid Dar kushika bendera yao wakati wa vita, ila wenyewe Bani Abdid Dar wakiridhia kupewa mtu mwengine, kwa kuwa hapana kwao aliye shujaa na moyo mgumu kuliko huyo. Kwahviyo ndiyo maana Mtume (s.a.w.) akampa bendera mtu aliye katika ukoo wa Bani Abdid Dar, naye ndiye yule Bwana Mus’ab bin Umeyr – Sahaba wa awali aliyepelekwa Madina kufundisha watu dini – .

Baada ya hapa wakatiana mikononi, mtu wa kwanza kuuawa katika Makureshi ni Bwana mkubwa wao wa Kibani Abdi Dar – Talha bin Abi Talha – , aliyekuwa kakamata bendera, alipoanguka chini tu mara ndugu yake – Uthman bin Abi Talha – akainyanyua akawa anapiganisha kama alivyokuwa akifanya kaka yake. Hakuchukua muda ila naye pia akauawa[1], mara akaruka ndugu yao wa tatu – Abu Said bin Abi Talha –, akaikamata kupiganisha kama walivyofanya kaka zake, naye yakamfika yale yale yaliyowapata ndugu zake[2]. Ndugu 3 wote wamekwisha kuuawa. Sasa vita vikawa vinapiganishwa na watoto wa yule Jamadari wa kwanza, na wao wakauawa mmoja mmoja. Walipokwisha mabwana nao ni:-

1. Musafi’i bin Talha[3].

2. Harith bin Talha.

3. Kilab bin Talha[4].

4. Julaas bin Talha[5].

Walipokwisha wakubwa wa nyumba hii walikama bendera mabwana wakubwa wengine wa ukoo huu wa Kibani Abdi Dar, na wao vile vile wakauawa. Hapo tena hakutoka yoyote kuiokota katika Bani Abdi Dar, bali waliiacha inagaragara juu ya mchanga inatafuta wa kuiokota katika Bani Abdi Dar haimwoni! Mwisho wake akainuka mwanamke mmoja  - Amra bint Alqama Al Harithiyya – akaikamata akapiganisha, lakini pale pale aliuawa, akaifariki Dunia kama walivyoifariki wenziwe. Baada ya hapa hakuinuka yoyote kuiokota, bali walikimbizana mbio kama kundi la mbuzi lenye kufunguliwa zizini, wakawa Waislamu wanawafuata kwa kuwauwa na kukusanya walivyoviacha na walivyovitupa.

Wale Masahaba 50 ambao Mtume (s.a.w.) aliwaweka kwenye njia za mlima wa Uhud ili baadhi ya jeshi la Kureshi lisiwajie kwa nyuma, walipoona wenzao wanalifukuza mbio jeshi kubwa la Kikureshi, na wao waliteremka mbio ili wawemo katika kukusanya ngawira. Mkubwa wao aliwakataza sana na akawakumbusha maneno ya Mtume (s.a.w.), lakini wapi! Hawakumsikiliza bali walitoa tafsiri zao chungu kuyafasiri maneno hayo ya Mtume (s.a.w.) ili wasiwe wameyapinga. Kila mmoja ametoa tafsiri yake na huyo anakwenda zake kuchanganyika na jeshi kubwa, hawakusalia juu ya njia hizo za majabali ila yule mkubwa wao pamoja na 11 tu hivi.

Majamadari wa Kikureshi katika kukimbia kwao, waliona kuwa wale wapigaji mishare waliokuwako majabalini wameondoka. Pale pale waligeuza baadhi ya majeshi yao ili yaje nyuma ya majeshi ya Waislamu ili wapate kuwatia katikati. Jamadari Kahalid bin Walid na Ikrima bin Abu Jahl waliwajia Waislamu kwa nyuma na wale Majamadari wengine waliyageuza majeshi yao wakayakabili majeshi ya Kiislamu. Hapo ukaingia mtaharuki kwenye majeshi ya Kiislamu! Yasijue yanafanya nini, yakawa yanapigwa mbele na nyuma, na yakawa yanauana wenyewe kwa wenyewe bila kujuana kwa hivyo wakafa wengi.

Katika mtaharuki huo alizuka shujaa mmoja wa Kikureshi akampiga upanga Bwana Mus’ab bin Umeyr – na huku anamdhani kuwa ni Mtume (s.a.w.) – akamwua papo hapo. Bwana huyu alikuwa amemshabihi sana Mtume (s.a.w.), kwa hivyo yule shujaa aliyemwua aliyakinisha kuwa kamwua Mtume (s.a.w.). Pale pale akapiga ukulele mkubwa kuwa amekwisha kumwua Nabii Muhammad (s.a.w.) – shina la fitna limekatika! – habari hii ilitapakaa upesi kama moto kichakani. Makureshi walifurahi furaha isiyo na mfano. Na Waislamu wakafa nyoyo wakababaika wakarukwa na akili, wasijue la kufanya ni lipi. Baadhi yao walikwenda mbio mpaka Madina! Na baadhi yao kubwa ilisimama kupigana bila ya nidhamu, kila mmoja akipigania nafsi yake, na huku anatafuta njia apenye ende zake, akakutane na wenziwe, ajue nini la kufanya baada ya kuwa Mtume (s.a.w.) amekwisha kufa, kwani waliyakinisha kuwa Mtume (s.a.w.) amekwisha kufa.

Watu wawili watatu tu ndio waliopata bahati ya kuwa na Mtume (s.a.w.) wakati ulipopigwa ukelele ule wa kuonyesha kuwa Mtume (s.a.w.) ameuawa. Watu hawa walijitahidi wawezavyo kumpigania Mtume (s.a.w.) asidhuiriwe, lakini wapi! Aliumia sana na mwisho wake akaanguka shimoni, asiweze kupanda kwa machofu aliyokuwa nayo. Pale pale Bwana Talha akashuka ndani ya shimo, akamweka Mtume (s.a.w.) mabegani mwake akainuka naye. Ukingoni mwa hilo shimo alisimama Sayyidna Ali bin Abi Talib akanyoosha mikono yake ili kumvuta nje Mtume (s.a.w.). Bwana Talha alipoinuka naye tu mara Sayyidna Ali alimvuta nje akamtoa salama. Mtume (s.a.w.) alipotoka nje aliona idadi ya wale Masahaba aliokuwa nao imezidi kuliko ilivyokuwa. Sababu ya kuzidi kwake ni hii: wale Masahaba waliokuwa wakipigania nafsi zao – kwa bahati nzuri – walikutana na wenziwao waliokuwa pamoja na Mtume (s.a.w.), wakawapa habari kuwa Mtume (s.a.w.) hajafa, lakini yupo ndani ya shimo anatolewa na Bwana Talha. Masahaba hawa walifurahi furaha wasiopata kufurahi maisha yao. Masahaba wote hawa waliokusanyika hapa sasa pamoja na Mtume (s.a.w.) ni wanaume 14 na mwanamke 1. 8 katika hawa ni Muhajir na 7 katika Ansar. Watu hawa walijitahidi wawezavyo kumpigania Mtume (s.a.w.), lakini baadhi ya Makureshi walimwona kuwa Mtume (s.a.w.) hajafa walifanya kila jitihadi wamwue.

Mmoja katika Makureshi hao ni Ubay bin Khalaf – ndugu wa Umayya bin Khalaf aliyekuwa akimdhili Bwana Bilal – . Kureshi huyu alikuja juu ya farsi wake – upanga wazi na mwili wake wote umefunikwa na nguo za chuma – huku anasema: “Niachieni nimwue Muhammad” Masahaba wale 15 walifadhaika (walifazaika) walijipaniapania kila upande kumzuia asimfike Mtume (s.a.w.). Mtume (s.a.w.) aliazima kijambia kimoja kidogo kwa mmoja katika Masahaba zake, khalafu akawaambia “Jitengeni niachieni mimi mwenyewe peke yangu!” Masahaba wakajitenga na Mtume (s.a.w.) akajiwinda barabara anamngoja afike sawa yake kufika tu, Mtume (s.a.w.) alimsukumia kile kijambia akamchoma nacho kwenye shingo – nafasi ya peke yake iliyokuwa haikufunikwa kwa nguo za chuma katika mwili wa yule Kureshi – . kuchomwa tu kwa kijambia hicho mara yule Kureshi aligeuza farasi wake akarejea kwa wenzake na huku anapepesuka juu ya yule farasi, na anakaribia kusunukia kwa maumivu anayoyaona. Akawafikia wenzake anahema – pumzi juu juu – na huku anasema: “Muhammad kaniua! Muhammad kaniua!” Huku anaonyesha mahali alipochomwa kwa kile kijambia.

Wenzake wakamcheka sana, wakamwambia: “Hatujapata kukuona kuwa mwoga siku yoyote isiokuwa leo. Mara ngapi tumepata kukuona ukichomwa mishare mwilini mwako na huku unaendelea kupigana! Leo huna chochote ila mkwaruzo wa kijambia, nawe unapapatika kama kuku aliyekatwa kichwa!” yule shujaa akajibu: “Hamjui uchungu wake huu mkwaruzo wa jambia la Muhammad! Wallahi! Lau ungegawiwa uchungu huu ninaouona, akapewa kidogo kidogo kila mtu ulimwenguni wote hao wangelihisi uchungu wake na wakafa. Muhammad alinambia kuwa ataniua, basi hapana shaka kuwa nitakufa. Muhammad hasemi kitu ila huwa tu”. Kabla hakufika kwao Makka huyu shujaa wa Kikureshi alikata roho njiani katika mtaa unaoitwa Sarif – baada ya kusononeka kwa saaa nyingi njiani, na kupiga makelele na mapindi – .

Mtume (s.a.w.) hakupata kumwua mtu yoyote kwa mkono wake ila huyu. Asili ya kumwua yeye mwenyewe kwa mkono wake ni hii:-

Mtume (s.a.w.) alikuwa akitembea siku moja katika mji wa Makka. Njiani alimkuta huyu Ubay bin Khalaf amesimama anamlisha farasi wake ngano! Ubay akamwambia Mtume (s.a.w.): “Unamwona farasi huyu ninayemlisha ngano! Sitakuona nje ya Makka ila nitakuua, nami niko juu yake!” Mtume (s.a.w.) akamwambia: “Inshaallah mimi ndiye nitakayekuua nawe uko juu yake” basi ikawa kama alivyosema Mtume (s.a.w.).

Baada ya Mtume (s.a.w.) kumpiga yule Kureshi, Makureshi wengine – waliopata kuweza kumwona Mtume (s.a.w.) na zile chembe mbili za Masahaba waliokuwa pamoja naye, walifanya kama walivyoweza wampate Mtume (s.a.w.) wamwue, lakini wale Masahaba zake walimzunguka kila upande, husemi nyuki wanvyozunguka sega lao la asali. Masahaba hawa walipigana kwa ushujaa mkubwa usiopata kuonekana, hata wengine walipatwa na vilema vibaya vibaya ambavyo viliwaganda maisha yao. Katika ghasia hizi za kumwania Mtume (s.a.w.)  lilikuja jiwe la Kureshi mmoja aliyekuwa akiitwa Utba bin Abi Waqqas – ndugu yake jamadari mkuu wa Kiislamu, Bwana Saad bin Abi Waqqas – likampiga Mtume (s.a.w.) kwenye mdomo wake wa chini kwa upande wa kulia likampasua mdomo na likamvunja baadhi ya meno. Muda si muda Kureshi mwengine aliyekuwa akiitwa Abdalla bin Shihab Az Zuhry – jamaa yake Mtume (s.a.w.) kwa upande wa mama yake – alimvurumishia Mtume (s.a.w.) pandikizi la jiwe likampiga usoni, lakampasua huo uso mpasuo mkubwa, – ukawa unamiminika damu kama mfereji –. Mtume (s.a.w.) hakupona maisha yake na kovu ya jaraha hili la usoni, bali alikufa na kovu yake usoni, ili iwe ushahidi wa mambo yaliyomkuta kwa makafiri wa Kikureshi. Masahaba wachache walipomwona Mtume (s.a.w.) katika hali hii walisikitika sana, wakamtaka awaapize waliomfanya haya. Mtume (s.a.w.) akawajibu akasema: “Mimi sikuletwa ulimwenguni kuja kuapiza, nimeletwa kuwaombea viumbe Maghufira na Rahema”. Khalafu akaomba akasema: “Ewe Mwenyezi Mungu! Nakuomba utoe katika migongo yao vijana watukufu, wasimame kwa jitihada zao zote kuinusuru hii dini, kama wanavyoisimamia wazee wao kuipinga” Mwenyezi Mungu aliikubali dua hii ya Mtume (s.a.w.) akajaalia wengi katika hao kuzaa watoto waliousimamia Uislamu katika kuutangaza kwa Ilimu na mapigano. Imam Zuhry ambaye ndiye ‘Shekhe’ wa Maimamu wote 12 wa Kisunni ni mjukuu khasa wa yule Kureshi aliyempasua uso Mtume (s.a.w.) siku hii ya vita vya Uhud.

Makureshi walipoona panga zao haziwezi kumfikilia Mtume (s.a.w.) hata chembe, kwa kuwa kazungukwa na watu wake kila upande, walichafuka kumpopoa kwa mawe, baada ya kupasuliwa uso kinywa na kuvunjwa jino yaliendelea mawe yao kumjia kama mvua, hata mwisho wake likamjia jiwe kubwa likampondeapondea kofia yake ya chuma aliyokuwa kaivaa, na vyuma viwili vya hiyo kofia vikamzama mashavuni! Damu ikamzidi Mtume (s.a.w.) hata akafanya kizunguzungu, akaanguka chini taabani. Masahaba wale wakajikaza wakawafukuza kabisa Makureshi wachache waliokuwa wakiwataabisha. Baada ya hapo wakamtaka Mtume (s.a.w.) aondoke ende pamoja nao kwenye pango la jabali wapumzike, Mtume (s.a.w.) akataka kujiinua lakini asiweze. Bwana Talha akambeba akampandisha kwenye hilo pango, akapumzika hapo kidogo yeye na zile chembe mbili za Masahaba, baada kupumzika kidogo aliinuka Bwana Abu Ubeyda – Bwana mkubwa wa Kisahaba – akamchomoa Mtume (s.a.w.) hiyo misumari miwili iliyokuwa imezama mashavuni. Bwana huyu aling’okwa baadhi ya meno yake kwa kasi za kuivuta misumari hiyo, walipoingia ndani ya pango hili, mara alitokea Bibi Fatma, Bibi Aysha na Mabibi wengine wa Kisahaba ambao walisikia kuwa Mtume (s.a.w.) kauawa, walikuja mabibi hawa ili wapate habari ya hakika, lakini walipofika walimkuta Mtume (s.a.w.) yuhai, wakafurahi sana, Bibi Fatma akaunguza vipande vya majamvi, akapata jivu akambandika nalo Mtume (s.a.w.) katika majaraha yake ya usoni.

Wakati huo wote walikuwa wamekwisha kupumzika, na Makureshi wote wamejikusanya pamoja tayari kuondoka. Mara Masahaba wakasikia sauti ya Abu Sufyan – mkubwa wa Makureshi – inanadi inasema: “Muhammad yuhai au amekufa? Muhammad yuhai au amekufa?” Mtume (s.a.w.) akawaambia Masahaba zake wasimjibu, mara ikanadi tena ikasema: “Abubakr yuhai au amekufa? Abubakr yuhai au amekufa?” pakawa jii[6] vile vile, pasipatikane jawabu. Ikanadi mara ya tatu sauti ikasema: “Umar yuhai au amekufa? Umar yuhai au amekufa?” Ilivyokuwa jii vile vile yule Abu Sufyan alisema: “Wallahi! Hawa wote wamekwisha kufa” Sayyidna Umar hakustahamili kusikia haya, alinyanyua sauti akajibu: “Wote hao unaowataja wahai, watayari kukutana nawe na majeshi yako kila wakati” Abu Sufyan akasema: “Katukuka leo mungu mkubwa wetu Hubal! Katukuka leo Mungu mkubwa wetu Hubal! Vita ni mpokezano – siku ya hawa na siku ya wale – na siku hii yetu ya leo ni kwa ile siku yenu ya Badr. Enyi Waislamu! Mtaona katika maiti wenu watu waliokatwakatwa vipande vipande. Mimi sikuamrisha watu wangu kufanya hayo wala sikuwakataza, wala hayakunifurahisha hayo wala hayakunichukiza. Sasa tunakupeni habari yakuwa tunakutakeni tena mwaka wa pili, mwezi wa Shaaban katika mtaa wa Badr.” Mtume (s.a.w.) akamwamrisha Sayyidna Umar amjibu: “Tayari tutakutana hapo” tena akainuka Hind – mke wa Abu Sufyan – akaimba nyimbo zake juu ya jabali lili hili. Baada ya haya Abu Sufyan akaamrisha watu wake washike njia wende zao Makka baada ya kuwazika maiti wao 23.

Baada ya Makureshi kwenda zao Mtume (s.a.w.) na Masahaba zake walishuka kwenda kutazama maiti wao mashahidi, wakaona kuwa watu 74 wamekufa mashahidi – 4 ni Muhajir –. Idadi ya Muhajir ilikuwa ndogo sana siku hiyo kuliko ya Ansar, ndio Mashahidi wao wakawa kidogo. Mashahidi hawa walikuwa wamekatwa vipande vipande, mikono mbali miguu mbali, vichwa mbali na viungo vyengine! Katika waliokuwa wamekatwa vibaya sana ni Bwana Hamza bin Abdul Muttalib – baba yake mdogo Mtume (s.a.w.) na shujaa mkubwa anayepigiwa mfano na Waislmu wote –.

Mtume (s.a.w.) alihuzunika sana kwa kumwona baba yake mdogo huyu katika hali hiyo. Akaapa akasema: “Inshallah na miye nikiwashinda Makureshi mara ya pili nitawakata watu 70 kwa baba yangu mdogo mmoja huyu”. Pale pale ikashuka Aya ya 126 na 127 katika Sura ya 16 (Suratun Nahl) Mungu alimwambia:

{Mkitesa teseni kama mlivyoteswa (msiongeze) na mkisubiri (msitese) ndiyo bora zaidi kwa hao wenye

 kusubiri (kuliko kutesa)}

(Aya ya 126).[7]

{Na subiri wala kusiwe kusubiri kwako ila kwa ajili ya wenyezi Mungu, wala usihuzunike juu yao (wale waliouawa) wala usiwe katika majonzi kwa hayo wanayoyafanya (makafiri) }[8]

(Aya ya 127).

Ziliposhuka Aya hizi Mtume (s.a.w.) alivunja kiapo chake, akaazimia kuwa hatalipa kisasi tena. Siku ile ile zikashuka Aya za kuwasamehe waliokimbia waliposikia kuwa Mtume (s.a.w.) kauawa, na zikashuka Aya za kuonyesha kuwa wameshindwa safari hii kwa ajili ya kuacha amri ya Mtume (s.a.w.), na wakatakiwa wasiache tena amri yake. Baada ya hapo wakashika njia wakarejea Madina.

Published By Said Al Habsy

Mtume (s.a.w.) alipigana na kabila nyingi za Kiarabu na za Kiyahudi na akazishinda zote kabla ya vita hivi vya Khandak ambavyo vilipiganwa mwezi wa Mfunguo mosi mwka wa 5 A. H. – February 627 –. Asili ya kutokea vita hivi ni hii:-

Wakubwa kabisa watano wa Kiyahudi walitoka wakenda Makka wakawataka wafanye jeshi kubwa la wao Makureshi na wao Mayahudi na sehemu kubwa ya Waarabu waliokuwa wakiitwa Bani Ghatafan, ili wapate kumsaga Mtume (s.a.w.) na watu wake mara moja, Makureshi walifurahikiwa sana na shauri hii ya kwenda kuwasagasaga watu wa Nabii Muhammad, kwani walikuwa hawana adui mkubwa zadi kuliko hawa. Mayahudi hawa 5 wakapatana na Makureshi kuwa vita hivyo viwe katika mwezi wa Mfunguo mosi – mwezi fulani – wawe wamekwishafika Madina.

Baada ya haya wale Mayahudi 5 walitoka wakawendea wakubwa wa matumbo ya kabila ya Bani Ghatafan kuwataka wao wawe pamoja nao na Makureshi, waje kuishambulia Madina kwa umoja wao. Wakubwa hao kwanza walikataa lakini wale Mayahudi waliwapa ahadi kuwa mavuno ya mwaka huo ya nchi yao ya Khaybar yatakuwa yao. Walipowapa habari hii, wakubwa 5 tu wa Kibani Ghatfan ndio waliowatii, wakawapa ahadi ya kuwa watakuwa pamoja nao kuishambulia Madina, na hawatarejea makwao ila baada ya kumsagasaga Mtume (s.a.w.) na watu wake. Basi wale Mayahudi wakawaambia hao Waarabu wawe tayari mfunguo mosi, na mwezi fulani wawe wamekwisha kufika Madina, na wale Waarabu wakaitikia kwa nguvu kuwa watakuwa wamekwisha kufika siku hiyo.

Mtume (s.a.w.) alipopata habari hii ya kuja kushambuliwa kila upande, aliwakusanya Masahaba zake wakubwa akawapa habari hii na akawataka shauri ya kufanya, Masahaba hawa wakashangaa wasijue la kusema. Mara pale pale akaondoka Sahaba mtu mzima wa Kiajemi aliyekuwa akiitwa Bwana Salman Al Farsy akamwambia Mtume (s.a.w.) “Shauri iliyo nzuri ni kuzungusha handaki mji wote wa Madina” Mtume (s.a.w.)  akamwambia: “Handaki ndio nini?” Waarabu hawakuwa wakilijua tamko hili wala maana yake, kwani ni tamko la Kiajemi, wala wao Waarabu hawakuwa wakiitumia hila hii katika vita vyao. Aliposikia tafsiri yake Mtume (s.a.w.) alifurahi na akaamrisha lichimbwe hilo handaki lizunguke mji wa Madina katika zote pande zake tatu zilizokuwa ziwazi, ama upande wake wane ulikuwa umezungukwa kwa majumba yalikyokuwa yameshikamana barabara.

Mtume (s.a.w.) aliigawa kazi hii ifanywe kwa ujima wa watu kumi kumi. Kila Masahaba walipewa kuchimba urefu wa dhiraa 40 na upana wa dhiraa 10. Mtume (s.a.w.) alikuwa pamoja nao katika kufanya kazi hii, mchana kutwa wakifanya kazi na usiku wakirejea majumbani mwao. Baada ya siku 6 handaki lote lilikuwa limekwisha kuchimbwa, na Masahaba wako tayari wanawangojea maadui waje, watafute pakupita wasipaone – maadui sasa wako njiani wanakuja –. Mtume (s.a.w.) akaamrisha wanawake na watoto wakakae kwenye ngome mbili tatu zilizokuwa Madina, na yeye na jeshi la watu 3,000 wakatoka wakaja kulizunguka handaki hilo kwa ndani darmadar.

Mara likawatokea jeshi la Abu Sufyan – la Makurehi na waitifaki wao – kwa upande wa kusini. Abu Sufyan alikuja na jeshi la watu 4,000 – la Makureshi na baadhi ya kabila nyengine za Hijaz –. Na pale pale likajimimina jeshi la Bani Ghatafan na baadhi ya kabila zilizo karibu nao, jeshi hili lilikuwa la watu 6,000 likatanda tangu kaskazini mpaka mashariki hata likakamatana na jeshi la Waarabu wa Hijaz. Majeshi haya – kuona lile handaki lililozunguka Madina – yalistaajabu sana yakachukiwa na yakawatukana watu wa Mtume (s.a.w.) kuwa ni woga wanajificha ndani. Lakini kwa hakika woga ni wao! –Watu 10,000 kuja kukabiliana na watu 3,000 tu –. Walijitahidi kila namna wale Waarabu khasa Makureshi kulipindukia lile handaki, lakini hawakuweza, lilikuwa pana sana, lakini baadhi ya watu wachache katika wao waliweza kupindukia wakaja upande waliokuwa Masahaba. Mmoja katika hao – Abdalla bin Naufal Al Makhzumy – alianguka ndani ya hilo handaki akavunjika shingo yake na shingo ya farasi wake, wa pili wao – Amr bin Abd Wud – alifika salama na akakabiliana na Sayyidna Ali, na baada ya muda mchache aliuawa. Huyu Amr alikuwa miongoni mwa mashujaa wakubwa kabisa wa Kikureshi, watatu wao alipigwa mshare akafa. Walipoona hivi wale wenziwao hawakutamani kuliruka tena – kwani walikuona kumoto –. Basi waliridhia kukaa vivyo hivyo nje ya handaki wakirushiana mishare na kupopoana kwa mawe tu.

Katika siku hizi za kuhusuriwa Madina, Mtume (s.a.w.) alionyesha miujiza mingi. Mmoja katika hiyo ni kuwa lilipatikana jiwe moja kubwa sana katika sehemu aliyokuwa akichimba Bwana Salman Al Farsy na wenziwe, jiwe hilo lilipowashinda kulivunja walipanda juu kumpa habari Mtume (s.a.w.). Mtume (s.a.w.) akashuka kwenye hilo jiwe pamoja nao. Alipokwisha kuliona aliagiza aletewe maji kidogo gilasini, alipoletewa maji haya aliyasomea kisha akayamichia kwenye lile jiwe. Baada ya kufanya hivyo akachukuwa mtarimbo akalipiga kwa nguvu, likapasuka pande kubwa na likatoka nuru kama umeme ambayo ilikwenda upande wa kusini, Mtume (s.a.w.) akasema: “Allahu Akbar karibu tutaiteka Yaman iwe yetu”. Akapiga mtarimbo wa pili, ikatoka nuru vile vile kama umeme, ambayo mara hii ilikwenda upande wa kaskazini. Mtume (s.a.w.) akasema: “Allah Akbar! Karibu tutaiteka Sham na miji yote ya Kirumi iliyoko kaskazini”. Sasa akapiga mtarimbo wa tatu, na ukatoka umeme ulioelemea upande wa mashariki. Mtume (s.a.w.) akasema: “Allahu Akbar! Tutauteka Ufalme wote w Kiajemi”. Baada ya mtarimbo huu wa tatu jiwe lilikuwa limekwisha kugeuka mchanga. Bishara hii ya Mtume (s.a.w.) ilipatikana kwa utaratibu wa mpango aliousema. Kwanza ilitekwa Yaman yote katika zama zake mwenyewe Mtume (s.a.w.), kisha zikatekwa nchi za Warumi za kaskazini ya Bara Arabu katika zama za Sayyidna Abubakr na Sayyidna Umar, baadae ukavunjwa ufalme wa Kiajemi katika zama za Sayyidna Umar na Sayyidna Uthman.

Makureshi na wenziwao wao walisalia muda wa zaidi ya wiki tatu wanauhusuru[1] mji wa Madina, bila ya kuweza kuingia kwa hilo handaki lililokuwa limeuzunguka mji huo kwa pande zake zote tatu. Ilikuwa hapana njia ya kuweza kuiingia Madina wala kutoka ila katika vichochoro vya ule upande uliokuwa umesaki majumba.

Mtume (s.a.w.) alimtuma mtu ende kwa kificho akamwitie baadhi ya wakubwa wa Bani Ghatafan waliokuwa wanauhusuru mji wa Madina. Wakubwa hao walikuja na Mtume (s.a.w.) akafanya shauri nao kawataka waache kuhusuru na warejee makwao, na Mtume (s.a.w.) atawapa 1/3 ya mavuno ya tende ya Madina ya mwaka huo. Baada ya kusemezana sana, wale wakubwa wa Bani Ghatafan walikubali ile rai ya kwenda zao na jeshi lao la watu 6,000 na kuwacha Makureshi na Mayahudi peke yao wapigane na Mtume (s.a.w.) na watu wake. Kabla hawajaondoka mabwana hawa na shauri hii kuwapelekea wenziwao, Mtume (s.a.w.) aliweta wakubwa wa Kiansar kusikiliza nini rai yao katika sulhu hiyo, kwani Mtume (s.a.w.) alifanya sulhu hiyo kwa ajili ya kuwaonea wao huruma. Ansar wakamwambia Mtume (s.a.w.): “Ikiwa hii si amri ya Mungu wala si amri yako utayotuamrisha wewe kwa rai yako tu, bali ni jambo unalolifanya kwa ajili yetu sisi Ansar tu, basi sisi hatupendi hata kidogo. – Hawa jirani zetu Bani Ghatafan – hawajapata kutushinda wakala tende zetu ngawira siku za Ujahili, watatushinda wale tende zetu  ngawira leo, nawe pamoja nasi? Wape habari, Ya Rasula Llah! Kuwa hapana baina yetu na wao ila upanga tu – huo ndio utakaobainisha haki ”. Mtume (s.a.w.) akawambia wakubwa wa Bani Ghatafan: “Mmekwisha kuyasikia maneno ya Ansar, basi jawabu ndiyo hiyo hiyo waliyosema hao”. Wale Maraisi wa Bani Ghatafan wakaondoka wakarejea nje ya handaki – wanangojea wapate fusra nzuri wapate kuushambulia mji huo kufa kupona –.

Baada ya siku tatu hivi tangu kuja yale majeshi alijipenyeza usiku Mwarabu mmoja mtukufu kabisa katika Bani Ghatafan, akaja mpaka kwa Mtume (s.a.w.). Mwarabu huyo alikuwa akiitwa Bwana Nuaym bin Mas’ud, alipofika kwa Mtume (s.a.w.) alitoa salamu, na akamwambia Mtume (s.a.w.) kwa siri maneno haya: “Mungu amenifahamisha ukweli wa dini yako. Basi nakupa habari kuwa mimi ni mmoja katika wafuasi wako, wala hapana yoyote anayejua habri hii isipokuwa mimi na wewe. Basi niamrishe nifanye jambo lolote la kuwaondolea wenzangu taabu hii waliyonayo”. Mtume (s.a.w.) akamwambia: “Wewe ni mtu mmoja tu peke yako utafanya nini? Kama unaweza kufanya kitu basi jaribu kuwagombanisha hawa adui zetu wenyewe kwa wenyewe”. Huyu Bwana Nuaym akaiwafiki rai hii, akamwaga Mtume (s.a.w.) akaondoka akenda zake. Usiku huo ulikuwa wa kiza kikubwa – hapana aliyemwona Bwana huyu wakati alipokuja wala alipoondoka –.

Pale pale aliondoka akawendea wakubwa wa Mayahudi. Akawabishia mlango wa ngome waliyokuwamo, hawa wakubwa wa Kiyahudi na watu wao walikuwa ndani ya mji wa Madina, wakiwangojea Makureshi na Bani Ghatafan walikiuke lile handaki wachanganyike pamoja nao katika kupigana na Waislamu. Bwana Nuaym alipopiga hodi – na wakubwa wa Kiyahudi walipoitambua sauti yake – mara walimfungulia, kwani yeye alikuwa rafiki yao mkubwa kabla hakusilimu. Alipofika ndani wakubwa wote walimzunguka, wakawa wanamwuliza habari. Bwana Nuaym akawaambia: “Nasikitika sana kutoa siri za jamaa zangu. Lakini imenibidi niseme, kwani katika kuitaja siri hiyo pana faida kwenu nyinyi rafiki zangu, na kwa wao pia jamaa zangu. Nimesikia mnong’ono kuwa Makureshi na Bani Ghatafan wanafanya shauri kwenda zao, wakuachieni hapa peke yenu na Muhammad na watu wake watoe kisasi chao chote juu yenu, tusipate tuliyokuwa tukiyataka, naye Muhammad na watu wake wapate waliyokuwa wakiyataka na zaidi. Basi shauri nzuri ninayoiona mimi ni kuwa mwatake Makureshi na jamaa zangu Bani Ghatafan, kiasi cha vijana 30 wawe rahani mikononi mwenu, na muwaambie kwamba hamtawatoa vijana hao mpaka watakapomshinda Muhammad na watu wake. Wakikupeni vijana wao hawataondoka kabisa, ila baada ya kuwashinda na kuwasagasaga hawa adui zetu, na haya ndiyo tunayoyataka sisi Waarabu, na ndiyo mnayoyataka nyinyi Mayahudi. Mayahudi walifurahikiwa sana na rai hii, wakaahidi kuwa watafanya  kama walivyoambiwa. Bwana Nuaym akataka wampe ahadi kuwa hawatataja kabisa kuwa yeye ndiye aliyewatajia mnong’ono huu.

Baada ya hapa Bwana Nuaym akenda mbio mpaka kwa Abu Sufyan – mkubwa wa Makureshi – akamwita kipembeni akamwambia yeye pamoja na wakuu wenziwe: “Ipo habari muhimu niliyoiyakinisha  sasa hivi, nikakujieni nyinyi upesi hapa, kwani mko karibu, kishga niwaendee jamaa zangu nikawape habari hiyo nao. Habari iliyoko ni kuwa Mayahudi wamejuta kwenda kinyume na Muhammad na kuwa pamoja na nyinyi, kwani wameona mpaka sasa hamkufanya lolote. Kwa hivyo wamekwenda kwa Muhammad kuangukia na kumtaka wawe pamoja naye. Muhammad amekubali, lakini kawataka wamletee vijana 30 watukufu miongoni mwenu na katika Bani Ghatafan, makusudio ya Muhammad ni kuwachinja vijana hawa. Basi Mayahudi wakikutakeni kuwapa watu wowote msikubali kabisa, kwasababu watafanya kama nilivyokuhadithieni, kwani urafiki wao na Muhammad hautapatikana ila kwa kutekeleza haya, na wao kabisa hawawezi kuukosa tena urafiki wa Muhammad.” Wakubwa wa Kikureshi waliyasikiliza vizuri maneno haya, lakini hawakusadiki khasa, bali waliweka majasusi wao kupeleleza zaidi.

Pale pale huyu Bwana Nuaym akawaendea jamaa zake – Bani Ghatafan – akawaeleza kama alivyowaeleza wakubwa wa Kikureshi. Waarabu hao walifurahikiwa na ujasusi wa huyo jamaa yao, lakini walimwambia kuwa hawawezi kuharikisha lolote ila baada ya kuyakinisha zaidi. Baadae wakafanya mkutano wao na wakubwa wa Kikureshi kupeleleza habari hiyo. Yule Bwana Nuaym akasalia huko huko kwa jamaa zake – Bani Ghatafan – kama kwamba hakusilimu wala hakukutana na Nabii Muhammad.

Majasusi wa Kikureshi na wa Bani Ghatafan walijitahidi kupeleleza wasisikie lolote. Hata laasiri ya Ijumaa mwezi 21 Mfunguo pili Waarabu waliona hawawezi kungojea tena, kwani vyakula vyao vilivyobakia ni haba sana, kwa hivyo waliwapelekea habari Mayahudi ya kuwa kesho – Jumaamosi – wawe tayari kutoka kupigana na Mtume (s.a.w.) pamoja nao. Mayahudi waliwajibu Makureshi kuwa jumaamosi ni siku yao ya ibada, hawakuruhusiwa kufanya lolote katika siku hiyo ila ibada tu. Vile vile waliwaambia ya kuwa wao Mayahudi hawatakuwa pamoja nao Waarabu katika mapigano hayo mpaka Makureshi na Bani Ghatafan wawape vijana 30 wawe rahani mikononi mwao, kwani wanaogopa wasije kukimbia hao Waarabu vita vitakaposhika moto, wakawaacha wao peke yao. Makureshi na Bani Ghatafan waliposikia maneno hayo nao walisema: “Ni kweli yale maneno ya Nuaym bin Mas’ud. Hawa Mayahudi ni shauri moja na Muhammad sasa, na wanataka kutula kivuli[2]. Tutawapelekea habari kuwa hatutawapa rahani ya chochote, licha ya vijana 30 watukufu.” Mayahudi waliposikia maneno haya walinena nao: “Amesema kweli Nuaym. Hawa Waarabu wamekwisha nong’onezana kutuacha sisi peke yetu, tusagwesagwe na Muhammad, tumekwishawagundua.”

Usiku wa jumaamosi ulipoingia uliingia na kiza kikubwa, kwani ulikuwa usiku wa kuamkia mwezi 22, na ukaingia na mingurumo ya radi na pepo kali za dharuba zilizokuwa zikirusha michanga iliyokuwa ikimwingia kila mtu, na ziking’oa mahema na kila kisichonasa barabara juu ya ardhi. Hema za adui zilikuwa zikipeperushwa kila upande, na kilichokuwamo ndani kilipeperushwa na kutawanyika ovyo ovyo, wala wenyewe hawawezi kufumbua macho yao vyema kwa mikondo na mikondo ya huo mchanga uliokuwa ukirushwa. Abu Sufyan alipiga ukulele akasema: “Mimi narejea Makka juu ya ngamia wangu, na kila aliye katika taa yangu[3] na arejee, kwani hapana faida ya kusalia hapa.” Kumaliza maneno yake haya kila mtu katika Makureshi na Bani Ghatafan alipanda ngamia wake akashika njia akenda zake, akaacha kila alichokuja nacho. Asubuhi Mtume (s.a.w.) na watu wake walipoamka, waliukuta uwanja mweupe! – hapana ndudu ya mtu – ila vitakataka vyao tu walivyoviacha katika mitaharuki ya kukimbia. Mtume (s.a.w.) akaamrisha lile handaki lifukiwe, na vile vitakataka vilivyoachwa vifanywe ngawira vigaiwe hao waliohudhuria vitani. Baada ya hapa Mtume (s.a.w.) alisema: “Jibashirieni Enyi Masahaba, hamtahusuriwa katika mji wenu huu na adui yoyote tena.”

Vita hivi vya “Khandak” Mwenyezi Mungu amevitaja ndani ya Quran katika Sura ya 33 (Suratul Ahzab). Amesema katika Aya ya 9 na ya 10 na 11.

{Enyi mlioamini kumbukeni neema ya Mwenyezi Mungu juu yenu, wakati walipokujieni maadui (wengi), na sisi tukawapelekea upepo (mkubwa) na askari (wenye nguvu – Malaika – ) ambao hamkuwaona, na Mwenyezi Mungu ni mwenye kuona (kila kitu)}.

(Aya ya 9)

{Wakati walipokujieni kwa juu yenu na chini yenu, na yakakodoka macho, na zikafika nyoyo kooni, na mkawa mnadhani kwa Mwenyezi Mungu kila namna ya dhana}.

(Aya ya 10)

{Wakati huu ndipo walipotiwa mtihani Waislamu, wakaharikishwa mharikisho mkubwa}[4].

(Aya ya 11)

Published By Said Al Habsy

Hunayn ni jangwa liliyoko Kusini ya mashariki ya Makka. Katika mahali hapo yalikusanyika matumbo ya kabila mbili kubwa za Waarabu – Bani Hawazin na Bani Thaqyf – Hawa wa mwanzo walikuwa Mabedui, na hawa wa pili wakikaa kwenye mji. Watu hawa walipoiona Makka imekwisha kuingia mikononi mwa Waislamu, waliona hapana mji mwengine mkubwa wa kuja kupigwa ila mji wa Taif – mji mkubwa wa Bani Thaqyf – Kwa hivyo wakakusanyika wakubwa wa Bani Hawazin na Bani Thaqyf wakafanya shauri ya kwenda kuwapiga wao Waislamu, kabla wao kuwajia. Wakaagana kukusanyika hapo Hunayn. Bani Hawazin wakamchagua Malik bin Auf kuwa mkubwa wao na Bani Thaqyf wakamchagua Kinana bin Abd Yalil – mmoja katika wale wakubwa wa mji wa Taif walioamrisha watu wao kumpiga Mtume (s.a.w.) alipokuja kufundisha Dini katika mji wao – Hazikupita siku nyingi ila majeshi ya Bani Thaqyf yalikuwa yamekwishakufika hapo Hunayn, walikuwa si chini ya watu 30,000! Hawa Bani Hawazin walikuwa wakisifika mno kwa uhodari wa kupigana kwa mishare.

Miongoni mwa watu 30,000 hawa nusu yao walikuwa wanawake na watoto. Kwani hawa Bani Hawazin walikuwa mabedui wanaohangaika kila mahali na wake zao, watoto wao na wanyama wao na kila wanachokimiliki, kwa hivyo walipokuja hapo Hunayn walikuja na watu wao wote, wakawalazimisha wenziwao – Bani Thaqyf – waje na wake zao watoto wao wanyama na mali yao mengine vile vile. Mkubwa wa Kihawazin alikuwa akiitakidi kuwa maadam kila mtu kaja na mkewe na wanawe basi hataweza kukimbia vita vitakaposhitadi, bali atasimama viyo hivyo kupigana wasije watu wao wakatiwa mikononi na adui zao. 

Mtume (s.a.w.) alipopata habari hii ya Bani Hawazin na Bani Thaqyf, alipeleka majasusi watatu kutazama kila jambo lao. Majasusi hawa waliporejea walimhadithia Mtume (s.a.w.) kila kubwa na dogo lililokhusu jeshi hili. Mtume (s.a.w.) akalikusanya jeshi lake alilotoka nalo Madina kuja kuipiga Makka, nalo lilikuwa lina watu 10,000 – 700 Muhajir, 4,000 Ansar na 5,300 katika kabila nyengine za Kiarabu zilizokuwa zimesilimu – Makureshi walipomwona Mtume (s.a.w.)  anazatiti kupigana na Bani Hawazin nao pia walijikusanya wakatimia watu 2,000 wakampa habari Mtume (s.a.w.) ya kuwa watamfuata watu elfu mbili kumsaidia katika vita hivyo. Miongoni mwao kuna waliozimia kwenda wakapate ngawira tu au wakabaraganye (wakaparaganye) utaratibu wa jeshi la Kiislamu au wakapate nafasi kumpatia wasaa Mtume (s.a.w.) wa kumwua kwa ghafla, kwani wengi katika hawa walikuwa hawakusilimu bado. Ilivyokuwa sasa watu wamezidi – na Mtume (s.a.w.) hana silaha za kutosha –  Mtume (s.a.w.) aliazima baadhi ya silaha kwa wakubwa wa makafiri wa Kikureshi, wengine walikuwa bado hawakusilimu. Aliazima nguo za chuma 100 kwa Safwan bin Umayya bin Khalaf, na akaazima mikuki 3,000 kwa Naufal bin Harith bin Abdil Muttalib.

Hata mwezi 10 Mfunguo mosi mwaka wa 8 A.H. (February 630) Mtume (s.a.w.) alitoka na jeshi lake la watu 12,000 kwenda kuwashambulia hao maadui kabla wao hawajashambuliwa nao. Mtume (s.a.w.) hakupanda farasi safari hii, bali alipanda nyumbu wake aliyekuwa akiitwa “Shahbaa” hao wakashika njia wakenda zao upande wa Hunayn.

Huku nyuma Bani Hawazin na Bani Thaqyf wakapata habari kuwa Mtume (s.a.w.) anakuja kuwashambulia. Hata walipojua kuwa wapo karibu na kufika, walikwenda wakawazingia kwenye njia ya majabalini (Pass) ambayo walijua kuwa lazima wataipita. Waliizingia njia hiyo kwenye midomo yake yote miwili na wakawapanga vizuri wapigaji mishare juu ya vilele vyake. Hata wakati wa Alfajiri Mtume (s.a.w.) alifika njia hiyo, akawa anaingia yeye na watu wake, na nje bado kiza.

Hawakuwahi kuchomoza barabara upande huu wala hawakuwahi kumalizika upande ule ila mara walishambuliwa kwa panga na mikuki mbele na nyuma, na kwa mishare juu yao – husemi ila mvua – Muda si muda majeshi ya Makureshi yakaingia mbioni yanakimbilia makwao Makka. Kivangaito kikaingia. Watu 2,000 wote wanakimbia wakati mmoja bila ya nidhamu na huku wanapigwa! Wale Waarabu 5,300 waliokuja na Mtume (s.a.w.) – kuona Makureshi wanakimbia – nao wakawaamrisha watu wao kukimbia vivyo hivyo. Maji yakazidi unga. Muhajir na Ansar wakadahadari wasijue la kufanya, hawaoni kitu ila ghasia tu na kusukumwa huku na huko, wala hawamjui Mtume (s.a.w.) yuko wapi, kakimbia? – nao wapate kukimbia – au yupo hapo wapate kusimama kumpigania? Kila mmoja kadahadari hajijui wala hajitambui wala hajui la kufanya. Wengi wakaingia mbioni nao, na wengine wakajibanza walipo, watazame nini kitajiri.

Muda wa ghasia zote hizi Mtume (s.a.w.) alikuwa kakaa juu ya nyumbu wake na Masahaba 12 wanaume na 1 mwanamke wamemzunguka wanamlinda, hata ukucha usimpate. Katika hao ni baba yake mdogo – Bwana Abbas bin Abdul Muttalib – na mtoto wa baba yake mdogo, Bwana Abu Sufyan bin Harith ambaye alikuwa kashika khatamu ya yule nyumbu, ili asije akafyatuka akenda mbio na Mtume (s.a.w.) juu yake, kumalizika kivangaito hiki tu Mtume (s.a.w.) alimwamrisha Bwana Abbas apige kelele kuweta Muhajirin na Ansar tu. Bwana Abbas akanyanyua sauti akaanza kuweta haukumalizika ukulele wa tatu ila watu si chini kuliko 300 wamekwisha kufika kwa Mtume (s.a.w.). Pale pale Mtume (s.a.w.) aliamrisha kuwashamnbulia maadui zao, na huku Bwana Abbas anazidi kuweta wengine, wakati huu Waislamu walijikaza barabara, wakafumba macho wakakaza meno, ikawa hapasikilizani chochote ila sauti za silaha tu. Mtume (s.a.w.) akafanya kama alivyofanya katika vita vya Badr. Alichukua gao la mchanga akalisomea kisha akalivurumisha upande wa maadui, halikupatikana jicho lolote katika macho yao ila liliingiwa na mchanga huo, likawa linawasha kama pilipili kichaa, muda si muda wale maadui wakaanza kukimbizana mbio na kuacha wake, watoto, wanyama na kila chao! Waislamu wakawa wanawafuatia na kuwaua, kuwateka na kuwapokonya mali yao. Hawakuwahi kurejea baadhi ya Waislamu waliokuwa wamekimbilia mahala pa mbali kidogo ila walivikuta vita vimekwisha, na mateka wametiwa pingu, wamesimama mbele ya Mtume (s.a.w.). Mtume (s.a.w.) akaamrisha mateka na ngawira zipelekwe kwenye mtaa wa Jiirana ambao unapata meli 20 toka Makka.

Baada ya kupumzika kidogo zikateremshwa Aya 3 zilizopo katika Sura ya 9 (Suratut Tawba). Nazo ni:

{Hakika tumekunusuruni[1] katika mahali pengi na siku ya Hunayn (pia), wakati ulipokupandisheni kichwa wingi wenu, usikusaidieni chochote, bali ilidhiki ardhi juu yenu, kisha mkageuza migongo yenu na huku mnakimbia}.

 (Aya ya 25).

{Kisha akashusha Mwenyezi Mungu rehema yake juu ya Mtume  wake na juu ya Waislamu na akashusha askari ambao hamkuwaona, na akawaadhibu makafiri, na haya ndiyo malipo ya makafiri}.

(Aya ya 26).

{Kisha akakubali Mwenyezi Mungu toba ya anayemtaka katika waja wake, na Mungu ndiye mwenye msamaha mkubwa na mwenye rehema nyingi}[2].

(Aya ya 27).

Baadaye Mtume (s.a.w.) na watu wake wakaondoka kwenda Jiirana kugawa ngawira, alipofika alikuta ngawira ambayo hajapata kuiona maisha yake, alikuta mateka 600, ngamia 24,000, mbuzi 40,000 na fedha yenye uzito wa ratli 250! Ngawira hii ikagawiwa sehemu 5. Sehemu moja – ikawa ya Mtume (s.a.w.) pamoja na wengine waliotajwa ndani ya Quran – na sehemu 4 zilizosalia zikagawiwa wale waliosimama kupigana, kila aliyekuwa akipigana kwa miguu alipata ngamia 4 na mbuzi 40, na kila aliyekuwa akipigana juu ya farasi alipata ngamia 12 na mbuzi 120. Baadhi ya watu wengine walipata mateka wa kibinaadamu khasa. Ama katika ile sehemu yake, Mtume (s.a.w.) aliwachagua baadhi ya wakubwa wa Kiarabu ambao Uislamu wao haukuwa na nguvu sana bado, akampa kila mtu sehemu kubwa. Miongoni mwa hao aliowapa ni mabwana hawa:-

1. Abu Sufyan: Bwana mkubwa wa Kikureshi. Alimpa ngamia 100 na ratli mbili unusu za fedha.

2-3. Yazid na Muawiya: Watoto wa huyu Abu Sufyan, alimpa kila mmoja ngamia100 na ratli mbili unusu za fedha. Baba yao alimwomba Mtume (s.a.w.) awape kama alivyompa yeye, na Mtume (s.a.w.) akakiri.

4. Hakim bin Hizam: Bwana mkubwa wa pili wa Kikureshi wakati huo. Yeye alipewa ngamia 300 tu.

5. Safwan bin Umayya: Aliyewaazima Waislamu nguo zake za chuma, Mtume (s.a.w.) alimjazia bonde zima – lililokuwapo hapo – ngamia na mbuzi. Bwana huyu akasilimu papo hapo. Akasema: “Wallahi! Hafanyi ukarimu huu ila Mtume (s.a.w.).”

6. Suhayl bin Amr: Aliyeandikiana na Mtume (s.a.w.) mkataba wa Hudaybiya, kama tutakavyouona katika mlango unaokuja. Huyu alipewa ngamia 100.

7. Aqraa bin Habis: Mkubwa wa Bani Tamim waliokuwa pamoja na Mtume (s.a.w.). Alipewa ngamia 100.

8. Uyayna bin Hisn: Mkubwa wa Bani Fazara waliokuwa pamoja na Mtume (s.a.w.). Mtume (s.a.w.)  alimpa ngamia 100.

9. Abbas bin Mirdas: Mkubwa wa Bani Sulaym waliokuwa pamoja. Mtume (s.a.w.)  alimpa ngamia 100.

Na wakubwa wengine wengi wengineo kila mmoja alipata ngamia 100 au 75 au 50, au 25, kwa mujibu wa cheo na ukubwa wake, na idadi ya watu wake aliokuja nao katika kusaidia.

Wakati alipoanza kuwagawa mateka, mwanamke mmoja katika wale aliwaambia wakubwa wa vita ya kuwa yeye ni ndugu yake Mtume (s.a.w.) wa kunyonya, na akawaomba wamwachie. Wale wasisadiki bali walimchukua wakenda naye kwa Mtume (s.a.w.) wakamhadithia habari yake. Mtume (s.a.w.) akamsaili, hata ilipombainikia kuwa kweli yeye ndiye yule ndugu yake wa kunyonya aliyekuwa akiitwa Shaimaa – Mtume (s.a.w.) aliinuka mahali alipokuwa kakaa akajitandua shali yake akamtandikia akalie – akamfanyia hishma kubwa, akamwuliza habari ya mama yake yule wa kunyonyesha (Bibi Halima) na baba yake, naye akamjibu kuwa wote wawili wapo. Baada ya haya Mtume (s.a.w.) akamkhiyarisha kukaa pamoja naye au kurejea kwao. Akakhiyari kurejea kwao majangwani kuliko kukaa kwenye miji, Mtume (s.a.w.) akampa ruhusa kwenda zake, baada ya kumpa watwana wawili na mjakazi mmoja na chungu ya ngamia na mbuzi. Na yule mama yake Mtume (s.a.w.) Bibi Halima, akaja na Mtume (s.a.w.)  akamfanyia kama haya na zaidi.

Baada ya wiki nzima kupita, wakaja wakubwa 14 wa Kibani Hawazin kubainisha kuwa wao na watu wao wote wanasilimu, na wanaomba warejeshewe watu wao, Mtume (s.a.w.) akawajibu kuwa yeye aliwangoja sana kabla ya kuwagawa, lakini alipokuwa hajawaona alikata tamaa ya kuja kwao, ndipo alipowagawa. Pale pale akawakusanya Masahaba akawakhutubia kuwaambia habari walioleta wakubwa wa Kibani Hawazin. Akawaambia: “Hawa ndugu zetu wa Kibani Hawazin wamekuja kwenu wanatubia kwa makosa yao, na wanaomba warejeshewe wake zao na watoto wao. Mimi naona rai nzuri kuwapa watu wao hao kila waliokuwa wamenistahikia mimi na jamaa zangu – Bani Abdul Muttalib – basi nawaamrisha sasa hivi warejeshwe. Na mwenye kupenda miongoni mwenu kufanya haya na afanye, na malipo yake atayapata kwa Mungu. Ama anayetaka sharti tumlipe kitu basi nitampa ngamia 6 kwa kila mateka mmoja aliyenaye na akamtoa kuwarejeshea wenyewe.”

Wakubwa wa Waarabu wote waliokuwako hapo waliinuka wakasema kuwa wao na watu wao wameridhia kuwatoa mateka hao pasina kutaka malipo yoyote. Ila wakubwa wa kabila tatu walikataa kuwatoa bure, wakubwa wenyewe ni hawa:

Aliinuka Aqraa bin Habis – mkubwa wa Bani Tamim – akasema: “Ama mimi na watu wangu haturidhii ila kwa kupewa badali” tena akainuka Uyayna bin Hasn – mkubwa wa Bani Fazara – akasema kama alivyosema mkuwa wa Bani Tamim. Tena akainuka Abbas bin Mirdas – mkubwa wa Bani Sulaym – akasema kama walivyosema wale wenzake wawili. Lakini pale pale walimzukia Bani Sulaym wote wakasema: “Hutuwafiki rai yako”. Tutawatoa mateka wetu bure kama alivyofanya Mtume (s.a.w.) na Muhajir na Ansar na wengineo”. Abbas huyu akasema kwa hamaki sana: “Sijapata kuona watu kama nyinyi! Mnanivunja mkubwa wenu mbele za watu wote hawa? Msingefanya kama walivyofanya Bani Tamim na Bani Fazara? Huu ndio udhalilifu leo”. Yeye kumkhalifu Mtume (s.a.w.) haoni vibaya, anaona vibaya kukhalifiwa yeye.

Baadaye Mtume (s.a.w.) akawalipa wale waliokataa kutoa mateka wao bure, kisha akawapa Bani Hawazin watu wao wakenda zao kwao, na wengi katika wao walikuwa wamekwisha kuupenda Uislamu, wakaazimia kuutangaza kwa kila namna kwa jamaa zao. Mtume (s.a.w.) alipowatoa mateka wa Bani Hawazin alikataa kuwatoa wake na watoto wa Malik bin Auf yule mkubwa wao. Akasema hawatoi mpaka mwenyewe ende kuwaomba au kuwakomboa, naye ampe.

Huyu Malik – alipojiona wameshindwa – hakwenda majangwani kwao, kama wenziwe Bani Hawazin, lakini aliwafuata Bani Thaqyf wakenda kujitia kwenye ngome za Taif zilizokuwa zikisifiwa kwa imara yake na kwa ustadi wa kujengwa kwake na kwa wingi wa vyakula vilivyokuwamo ndani yake. Mtume (s.a.w.) na Masahaba zake walizihusuru ngome hizi muda wa siku tatu wasiweze kuziingia, kisha ndipo walipokwenda Jiirana kugawa ngawira zao za Hunayn, wala wasizirejee ngome hizo, wala Bani Thaqyf hawakutoka ndani huko, kwani wale wenzao Bani Hawazin sasa wamekuwa adui zao, watawakamata wawapeleke kwa Mtume (s.a.w.). Huyu Malik kupata habari hii ya kuwa watu wake hawataachiwa ila ende mwenyewe kuwaomba, alifanya taratibu mpaka akatoka kwenye zile ngome akamwendea Mtume (s.a.w.) katika mtaa wa Jiirana. Mtume (s.a.w.) alifurahi kumwona, akamrejeshea wake zake watoto na mali yake, na akampa ngamia 100, na akamfanya mkubwa wa kabila yake kama alivyokuwa zamani na akawa Mwislamu. Baada ya vita hivi Mtume (s.a.w.) hakupigana tena vita vikubwa na kabila za Waarabu, kwani zote zilianza kumwogopa kweli kweli.

Baada ya siku 13 kupita, Mtume (s.a.w.) aliondoka kwenye mta wa Jiirana, naye kanuia kwenda kufanya Umra (Hija ndogo) Makka. Akafika Makka akafanya Umra yake kisha akarejea Madina pamoja na Masahaba zake, na wale Waarabu wakarejea kwenye nchi zao na chungu ya mali. Makureshi wakasalia Makka kama zamani, kila mtu na ukubwa na hishma yake, ila wengine walikuwa Waislamu na wengine wachache kabisa bado walikuwa makafiri. Lakini haukupita muda mkubwa ila walisilimu.