Published By Said Al Habsy

Je inajuzu kugeuza mpangilio katika kusoma Qur'ani katika sala, kwa mfano mwenye kusali akiwa imamu au maamuma je inamjuzia asome katika rakaa ya kwanza sura fupi za mwisho kisha katika rakaa ya pili asome aya fulani za sura ya Albaqara kama ayatul-kursi au aya za mwisho za sura hii, kisha asome sura ya Al-Ikhlaas? Je kusoma kwa namna hii sahihi au inampasa apangilie kama zilivyokuja katika msahafu?

Aula katika kusoma Qur'ani kwa sala afuate mwenye kusali akiwa imamu au maamuma utaratibu wa msahafu, na kwa hiyo asisome katika rakaa ya kwanza kutoka sura za mwisho za Qur'ani kisha akasoma katika rakaa ya pili kutoka sura za mwanzo au za kati. Nimesema hilo ni aula kwa ajili ya kujitoa penye khilafu na kufuata lile ambalo wamewafikiana wote, ingawa kuwa inajuzu vinginevo ndio kauli sahihi zaidi, na kwasababu kufuata vinginevo ni kuwapa usumbufu maamuma wanaoona kufuata utaratibu ni wajibu. Na Allah anajua zaidi.

Published By Said Al Habsy

Mmetaja Mstahiwa Sheikh kwamba kauli ya kuwa inajuzu kugeuza mapangilio katika kusoma Qur'ani katika sala ndiyo sahihi zaidi, je yawezekana kwa hisani yenu mkatubainishia hilo kwa dalili ?

A'Tirmidhi katoa kutoka kwa Anas –Allah amridhie- kasema: Alikuwa mtu mmoja katika Ansaar akiwasalisha katika Msikiti Qubaa, akawa kila anapotaka kuanza sura awasomee katika sala panaposomwa Qur'ani huanza kwa sura ya "Qul huwa'Llahu ahad" mpaka aimalize kisha husoma sura nyengine baada yake, na alikuwa akifanya hivyo katika kila rakaa. Alipowajia Mtume –rehma za Allah na amani zimshukie- wakampa khabari, akasema: "Na nini kinachokufanya ushikilie sura hii katika kila rakaa?" Akasema: "Mimi naipenda." Mtume akasema: "Kuipenda kwako kumekuingiza Peponi." A'Tirmidhi kasema hadithi hii ni hasan, sahih, ghariib. Vili vile kaitoa Al Bazzaar, Al Baihaqi na A'Tabarani. Na Al Bukhari kaitoa kwa matamshi tafauti yenye maana hiyo bila kutaja sanad yake kamili.Na kutoka kwa Hudhaifa kasema: "Nilisali na Mtume –rehma za Allah na amani zimshukie- usiku fulani akaianza sura ya Albaqara nikasema atarukuu kwenye aya ya mia lakini akaendelea, nikasema ataisalia rakaa moja lakini akaendelea, nikasema atarukuu akiimaliza lakini akaendelea, kisha akaianza A'nisaa akaisoma yote, kisha akaianza Aali Imran akaisoma yote hali ya kuwa anasoma taratibu …" hadi mwisho wa hadithi.Kwani haiingii akilini kwamba huyo aliyekuwa akisoma sura ya Ikhlaas kila rakaa alikuwa daima katika kila mara akisoma baada yake sura mbili za kinga (Alfalaq na A'naas, zinazofuatia Ikhlaas). Na sura ya Aali Imran imetangulia katika utaratibu kabla ya sura ya A'nisaa, na Mtume –rehma za Allah na amani zimshukie- kaisoma baada ya A'nisaa katika rakaa ile ile kwa mujibu wa alivosimulia Hudhaifa –Allah amridhie. Na Allah anajua zaidi.

Published By Said Al Habsy

Nini kauli yenu Mstahiwa Sheikh kukhusu kusoma aya ya sijda katika sala, je ni lazima kusujudu? Na wakati gani inasujudiwa: ndani ya sala au baadae?

Anayesoma aya ya sijda katika sala inamlazimu asujudu anapoisoma kwa kauli sahihi. Hii ndiyo rai ya watu wetu wa Mashariki, kama alivotaja Imam A'Saalimi katika kitabu chake 'Maarij' na Qutbu al aimma katika kitabu chake 'Shaamil'. Vile vile kataja ulazima wa kusujudu katika sala Imam wa madhehebu yetu Abu Said –Allah amrehemu. Halikadhalika katika kitabu cha 'Manhaj A'taalibiin' na kitabu cha 'Jaami' Ibn Ja'far'. Rai hii kasema ndiyo sahihi Qutbu al aimma –Allah amrehemu- katika kitabu chake 'Shaamil' na akahisabu kuto kusujudu kuwa kunabatilisha sala, jambo ambalo limetegemea kauli ya kwamba kuisoma aya ya sijda katika sala kunaifanya sijda yake iwe miongoni mwa matendo ya sala. Usahihi wa kauli hii unaoneshwa na yaliyopokewa na Abu Daud A'Tayaalisi kwamba Mtume –rehma za Allah na amani zimshukie- alisoma katika sala ya alfajiri sura ya A'sajda akasujudu na watu wakasujudu pamoja naye ndani ya sala. Riwaya hii ni kwa njia ya Ibnu Abbaas -Allah awaridhie. Na wengi wa watu wetu wa Magharibi wana rai ya kutafautisha baina ya sala ya fardhi na nyengineyo, wakasema isujudiwe kwa sala isiyokuwa ya fardhi ndani ya sala na kwa sala ya fardhi baada ya sala. Kauli ya mwanzo ndiyo sahihi kutokana na ambayo umeshayajua. Kisha hayana maana yaliyosemwa kuwa kukusudia kusoma aya ya sijda ndani ya sala ni makruhu (kunachukiwa) kwa sala ya fardhi, kwani Mtume –rehma za Allah na amani zimshukie- alikuwa ana kawaida ya kusoma sura ya A'sajda na sura ya A'dahri katika fardhi ya asubuhi siku ya Ijumaa. Na Allah anajua zaidi.

Published By Said Al Habsy

Je kuna aya fulani za Qur'ani tukufu limekuja katazo la kuzisoma katika sala?

Haikatazwi kusoma cho chote katika Qur'ani ndani ya sala kutokana ujumla wa kauli Yake Taala:ﭽ ﮉ ﮊ ﮋ ﮌ ﭼ{Kwa hivyo someni kilicho chepesi humo}Ni hili ni miongoni mwa ambayo hayana khilafu. Na Allah anajua zaidi.

Published By Said Al Habsy

Nini dalili juu ya kuto kutakiwa kisharia kusoma kitu katika Qur'ani baada ya kusoma Al-faatiha katika sala za adhuhuri na alasiri ?

Dalili ya watu wetu katika kuto kusoma zaidi ya Alfaatiha katika sala ya adhuhuri na alasiri ni hadithi ya Ibnu Abbaas -Allah awaridhie- iliyopokewa na Ibnu Maajah: kwamba Mtume –rehma za Allah na amani zimshukie- hakuwa akisoma humo. Hilo linapata nguvu kwa kuzipima sala mbili hizi na rakaa nyenginezo zinazosomwa kwa siri ambazo haisomwi ndani yake isipokuwa Alfaatiha. Vile vile linaungwa mkono na kwamba sura inatakiwa kisharia isikilizwe na maamuma, na kusikiliza hakuyumkiniki kwa kinachosomwa kisiri. Na Allah anajua zaidi.

Published By Said Al Habsy

Je inajuzu katika sala kuisoma Qur'ani kwa visomo vyake saba?Inajuzu kusali kwa visomo vyote saba vya Qur'ani kwa kuwa vyote ni mashuhuri, bali na kwa visomo vilivobaki kati ya visomo kumi vya Qur'ani kutokana na usahihi wa njia za upokezi wake na kuwafikiana kwake na Msahafu Imam uliokubaliwa na wote. Na Allah anajua zaidi.

Published By Said Al Habsy

Nini hukumu ya sala pakiwa na kosa la kitamshi la dhahiri au lilo jificha katika kusoma Qur'ani?

Ni juu ya mwenye kusali kuepuka makosa ya kitamshi ya dhahiri na yaliyo jificha, na ajifunze utamkaji sahihi wa herufi na irabu zake. Ikiwa kosa la kitamshi linapelekea kuharibu maana inayokusudiwa sala inabatilika hata akiwa mwenye kusali hakufanya kosa hilo kwa makusudi. Na Allah anajua zaidi.

Published By Said Al Habsy

Je kuacha neno au aya moja katika kusoma Qur'ani katika sala na kuingia katika aya nyengine kunaathiri usahihi wa sala?

Ikiwa hilo si kwa makusudi na haliharibu maana ya aya basi hapana neno kwa mwenye kusali katika sala yake. Na Allah anajua zaidi.

Published By Said Al Habsy

Nini hukumu ya kusoma bismillahi kabla Alfaatiha katika sala? Na je hii bismillahi ni katika Qur'ani na kuna dalili gani juu ya hilo?

Rai yetu kuwa bismillahi ni sehemu ya Alfaatiha, bali ni aya moja kati ya aya zake, na hapana budi imamu aisome kwa sauti (anapojahirisha), na hii ndiyo rai ya madhehebu ya Shafi. Wanaoona haipasi kusomwa kwa sauti ni madhehebu ya Hanafi na ya Hanbali. Madhehebu ya Maliki au wengi wao wanaona haitakiwi isomwe. Kauli yetu ndiyo ambayo inaungwa mkono na dalili za Sunna iliyothibiti, vilevile inaungwa mkono na Msahafu wa Uthman uliokubaliwa na wote. Na Allah anajua zaidi.

Published By Said Al Habsy

Vipi maamuma asome Alfaatiha, je amtangulie imamu wake kisha asikilize au anapaswa kumfuata anavyosoma ?

Maamuma asome Alfaatiha nyuma ya imamu bila kumtangulia, bali amfuate katika kusoma. Na Allah anajua zaidi.

Published By Said Al Habsy

Je inajuzu kusoma "yahdina" badala ya "ihdina"? Na je inafaa kusalishwa na imamu anayesoma hivi?Haijuzu kusoma "yahdina" badala ya "ihdina", na mwenye kushikilia kusoma hivyo sala yake ni batili, na haijuzu kumfanya imamu. Na Allah anajua zaidi.

Published By Said Al Habsy

Tumeona mas-ala kutoka kitabu cha Qaamuus A'shariah kwa Sheikh Nassor bin Abi Nabhan Al Kharusi –Allah amrehemu-, tunapenda kujua rai yenu juu yake pamoja na dalili. Nayo ni kukhusu kujuzu kubadilisha herufi za Qur'ani Tukufu na kuzisoma kinyumenyume kwa mujibu wa ilivyotajwa katika mas-ala hiyo au kutokujuzu. Kwani wengi kati ya ndugu zetu wanaisoma Alfaatiha Tukufu kwa namna hii, na wanasema njia hii inafungua kufuli inapokuwa funguo hazikupatikana, na inafanyiwa riadha (mazoezi) ya nafsi kwa kutegemea mas-ala hii na yanayokhusu hayo katika yaliyomo kwenye vitabu vya ilmu za siri.Usomaji wa Qur'ani ni jambo la kupangwa na Mwenyezi Mungu na Mtume Wake, halina nafasi ya rai binafsi na fikra za watu, na kwa hiyo haifai ndani yake kutanguliza kitu na kuakhirisha kingine wala kuzidisha na kupunguza. Kwa ajili hiyo kugeuza sura mojawapo – hasa Sura Msingi ya Kitabu cha Allah (Alfaatiha)- sioni kuwa inajuzu kwa hali yo yote. Kwani kufanya hivo kunazitoa aya za Kitabu cha Allah kutoka kuwa ni lugha ya Kiarabu fasihi – kama alivoisifu Allah – kuzifanya ziwe maneno yasiyokuwa na maana, na yakiwa yana maana basi maana hiyo haikubaliani na maana za Qur'ani kwa karibu wala mbali. Na huu ndio upotoshaji walioshutumiwa kwao Ahlul-Kitab katika Kitabu cha Allah, sasa sisi Waislamu umetukhusu nini hata tuufanye ?

Pamoja na hayo pengine inasadifu katika kugeuza aya kupatikana maana potofu isiyo lingana na utakatifu wa Qur'ani, ambayo Allah ameisifu kwa kauli Yake:ﭽ ﮓ ﮔ ﮕ ﮖ ﮗ ﮘ ﮙ ﮚ ﮛ ﭼ{Hautakifikia upotovu mbele yake wala nyuma yake}Kisha alichokitolea hoja Ibnu Abi Nabhan juu ya kujuzu kwa hilo hakina dalili, kwasababu:Kwanza: kafikiria sivo kukhusu kisa chenyewe akakinasibisha na Mtume -rehma za Allah na amani zimshukie- wakati kisa hicho kilimtokea Abdalla bin Rawaha –Allah amridhie- ambapo mkewe alimshuhudia akimwingilia mmoja kati ya wajakazi wake naye akakanusha hilo. Mkewe akamtaka asome Qur'ani, yeye akamsomea beti za shairi ambamo alitaja baadhi ya sifa za Allah zilizokuja katika Kitabu cha Allah kwa maana. Alikusudia kwa hilo kumfanya afikirie kuwa yeye alisoma Qur'ani wakati ile haikuwa Qur'ani, wala hakukusudia kuyapindua matamshi ya Qur'ani.Pili: beti za shairi la Abdalla bin Rawaha zina maana ambayo ni kweli na sahihi ukiiangalia yenyewe, tafauti na kuisoma Alfaatiha au sura nyengine kwa kuugeuza kinyumenyume utaratibu wa herufi zake.Tatu: mimi sidhani kuwa kisa hiki chenyewe ni kweli kwa mambo mawili: la kwanza ni kwamba haielekei kwa mwanamke wa kiarabu muislamu katika watangulizi wa mwanzo na ambaye kakulia lugha ya Kiarabu asitafautishe baina ya mashairi na Qur'ani. La pili ni kwamba haikuwa kwa Mtume wa Allah -rehma za Allah na amani zimshukie- amkubalie Abdalla bin Rawaha kusema uongo, kwani imekuja katika kisa chake kinachosimuliwa kuwa alikanusha kumwingilia huyo mjakazi, na Mtume -rehma za Allah na amani zimshukie- akamkubalia hila aliyoitumia katika kukanusha na akamsifu binti ami yake kuwa ni mjuzi wa fiqhi. Kwa ujumla riwaya hii inahitaji kurejewa sanadi zake na kuzingatiwa maana yake na mimi sijapata nafasi kwa hilo hivi sasa, na kwa hiyo natosheka na kadiri hii. Na Allah anajua zaidi.

Published By Said Al Habsy

Tunaomba utufafanulie kukhusu suala la kusoma "مَالِكِ" (Maaliki) katika kauli Yake Taala "مالِكِ يَوْمِ الدِّينِ" na kipi kati ya visomo viwili ni bora: kwa alifu (baada ya mimu) au bila alifu? Na nini dalili waliyoitegemea wenye kila kauli kati ya mbili hizo? Na ipi kauli yenye nguvu kwenu?

Jua kuwa mwenye kuchagua kisomo cho chote kati ya visomo saba mashuhuri vya Qur'ani akakisomea katika sala au nje ya sala hakatazwi hilo, wala hilo haliharibu kitu katika sala yake kutokana na umashuhuri wa visomo hivi na usahihi wa sanadi zake na kukubaliwa na Umma, isipokuwa aliye na rai ya peke yake na ambae kukhalifu kwake hakudhuru ijmai (makubaliano ya Umma). Kumeandikwa vitabu makhususi kwa visomo hivi kama alivofanya A'shaatibi katika utenzi wake, na idadi kadha ya wenye ilmu, akiwemo Imam Al Jazari, na wakavijumuisha na visomo hivo saba visomo vilivobaki kati ya visomo kumi mashuhuri. Kwa hiyo vilivozidi baada ya visomo saba, navyo ni visomo vya wasomaji watatu waliobakia kati ya wasomaji kumi mashuhuri, vina hukumu ile ile ya kwamba inajuzu kuvisoma katika sala na nje ya sala. Na katika ambayo hayana khilafu baina ya wenye ilmu kwamba visomo viwili vya "ملِكِ" (Maliki) na "مالِكِ" (Maaliki) katika sura ya Alfaatiha vimo katika visomo saba vilivopokewa kwa wingi wa uhakika, kwani kwa kuvuta kasoma 'Asim na Alkisaai kati ya wasomaji saba, pia Ya'qub na Khalaf –katika uchaguzi wake- miongoni mwa waliobaki kati ya wasomaji kumi. Waliobaki baada ya hao wamesoma kwa kuto kuvuta. Idadi kadha ya wanavyuoni wa hadithi na wa tafsiri wamekinasibisha kila kimoja kati ya visomo viwili hivi kwa idadi kadha ya masahaba na waliowafuatia, kama nilivoeleza katika kitabu "Jawaahir A'tafsiir" kwa ufafanuzi ambao hapa si mahala pake. Na ikiwa visomo viwili hivi vimepokewa kwa wingi wa uhakika hakuna haja ya kufadhilisha kimojawapo kwasababu kila kimoja kati ya viwili hivo ni kweli isiyowezekana kuwa uongo na ni sawa isiyowezekana kuwa kosa. Kwa ajili hiyo mimi nimeacha kuingia katika kukipa uzito kisomo kimojawapo kati ya viwili hivi – ingawa wamejitumbukiza katika bahari ya jambo hili idadi kadha ya maulama wahakiki – nami siwaoni ila wameshughulikia jambo ambalo halina faida ila kurefusha mjadala. Hapana neno tukitaja ufupisho wa maoni waliyofikia hali ya kuwa wamekhitalifiana katika hilo wakawa makundi mawili: kundi moja linaona bora kisomo cha "ملِكِ" (Maliki) bila alifu. Katika hawa ni Al-Mubarrid na Abu Ubaid kati ya maulama wa Lugha ya Kiarabu, na idadi kadha ya wanavyuoni wa tafsiri kama Ibnu Jarir, A'Zamakhshari, A'Sayyid Al-Jarjaani, Al-Qurtubi, Qutbu al-aimma, Imam Abu Nabhan, na A'Sayyid Rashiid Ridha. Na kundi la pili linaona bora kisomo cha "مالِكِ" (Maaliki) kwa alifu, akiwemo Abu Haatim, Ibnu Al'arabi, Ibnu Atiyya, A'Shawkaani, na Imam Muhammad Abduh.Kundi la mwanzo, wanaoona bora kisomo cha "ملِكِ" (Maliki) bila alifu wametoa hoja kwa yafuatayo:Kwamba kisomo cha "ملِكِ" (Maliki) ndicho kisomo cha watu wa Ardhi Mbili Tukufu (Makka na Madina) nao wanastahiki zaidi kufuatwa, kwani wao ndio wanaopaswa zaidi kuisoma Qur'ani katika hali ya ubichi na upya kama ilivyoteremshwa.Hoja hii ikapingwa kuwa kisomo cha watu wa Ardhi Mbili Tukufu si dalili ya ubora, kwasababu kama itakubaliwa kwamba watangulizi wao waliijua zaidi Qur'ani halikubaliki hilo katika zama za wasomaji mashuhuri. Kisha hapana tafauti baina ya upokezi wa kisomo cha Qur'ani na upokezi wa hadithi, wakati wataalamu wa hadithi na wengineo wamekubaliana kuwa Sahihi ya Al Bukhari inatangulizwa kuliko Muwatta' ya Malik ingawa Malik ni mwanachuoni wa Madina. Isitoshe, visomo vyote viwili vimepokewa kwa wingi kama ilivyotangulia, na baada ya mapokezi ya wingi unaoonesha uhakika hapaangaliwi asili za wapokezi.Na kauli ya baadhi yao: ni dhahiri kwamba watu wa Ardhi Mbili Tukufu hapo zamani na hivi sasa ni wajuzi mno wa Qur'ani na sheria, haikubaliki. Kwani ingalikuwa ni hivo mapokezi yao yangalitangulizwa kuliko mapokezi yote, na rai yao ingalikuwa aula kuzingatiwa pasina rai yo yote. Isitoshe, imetangulia kuoneshwa kwamba mapokezi waliyopokea wapokezi wa hadithi yakathibitishwa na wanavyuoni wa tafsiri yanaonesha kuwa kisomo cha "مالِكِ" (Maaliki) ndicho kisomo cha wengi kati ya Masahaba –radhi za Allah ziwashukie- bali kinanasibishwa na kumi wa mwanzo kati yao. Nimeeleza hilo kwa urefu katika kitabu "Jawaahir A'tafsiir".Kwamba kisomo cha "ملِكِ" (Maliki) kinapata nguvu kwa kauli Yake Taala -katika kuieleza Siku ya Malipo- ﭽ ﯸ ﯹ ﯺ ﭼ {Ni wa nani ufalme leo}.Hoja hii ikapingwa kwamba hilo linazuiwa na kauli Yake Subhana:ﭽ ﮪ ﮫ ﮬ ﮭ ﮮ ﮯ ﭼ {Siku ambayo nafsi haitamiliki kitu kwa ajili ya nafsi nyingine}, ambayo ni maelezo ya siku hiyo hiyo, na kukanusha umilikaji kwa mwenginewe kunamaanisha kuuthibitisha kwake Yeye Taala kwasababu muktadha wa maneno ni wa kubainisha utukufu Wake Taala, ambalo linatiliwa nguvu na kauli Yake baada ya hapo ﭽ ﮱ ﯓ ﯔ ﭼ {Na amri yote siku hiyo ni ya Mwenyezi Mungu}, kwani linalokusudiwa kwa neno 'amri' hapo ni jambo si maamrisho.Kwamba kisomo cha "مَلِكِ" (Maliki) kinakubaliana na kauli Yake Taala "مَلِكِ النَّاسِ" {Mfalme wa wanaadamu}, nayo imo katika sura A'naas ambayo ni mwisho wa Qur'ani kimpangilio.Hoja hii ikapingwa kwamba yaliyo katika sura A'naas yanatafautiana na yaliyo katika sura Alfaatiha, kwasababu kama ingalisomwa kule (katika sura A'naas) "مَالِكِ النَّاسِ" (Mmiliki wa wanaadamu) ingalijirudia maana yake katika kauli Yake "رَبِّ النَّاسِ" {Mola wa wanaadamu}. Ama hapa (katika Alfaatiha) hakuna urudiaji kwa vile yanasemwa pahala pengine.Kwamba mamlaka ya Mfalme (مَلِكِ) ni makubwa kuliko mamlaka ya Mmiliki (مَالِكِ).Hoja hii ikapingwa kwamba hilo halikubaliki, bali baina yao kuna ukubwa wa mamlaka kwa upande mmoja pasina mwengine. Linabainika hilo katika mfalme ambaye mamlaka yake yamejumuisha mji ambao una watu wengi na vitu vingi vilivomilikiwa, lakini mfalme huyu hamiliki kitu kati ya vitu hivo kwani yeye ni mfalme si mmiliki kwa vitu hivo, na wenye kuvimiliki ndio wanaovisarifu pasina yeye.Kwamba kwa kisomo cha "Maaliki" "مالِكِ" (yaani Mmiliki) panakuwa hapana budi kuwapo urudiaji wa namna fulani kwasababu "Maaliki" (yaani Mmiliki) lina maana ya "Rabbi" (yaani Mola).Hoja hii ikapingwa kwamba madai ya kuwepo urudiaji hayakubaliki, kwasababu kila moja kati ya sifa mbili hizi imeambatishwa na kile ambacho haijaambatishwa nacho sifa ya pili na kwa hiyo kila moja ikawa na maana yake pekee. Na hata kama yangekubalika madai hayo basi yangekuwapo pia kwa kisomo cha "Maliki" "مَلِكِ" (yaani Mfalme) kwa mujibu wa alivotaja Aljawhari vya kufasiri "Rabbi" kwa maana ya "Maliki" (yaani Mfalme), na miongoni mwa yanayotoa ushahidi juu ya maana hiyo ni kauli ya A'naabigha:تًخُبُّ إلى النُّعْمانِ حتى تَنالَهُ فِدًى لكَ مِنْ رَبٍّ تَلِيدِي وَطارِفِي"Wanakimbilia kwa Nuumani wapate kumfikiaKwako mfalme nichumacho na nirithicho ni fidia"Na kauli ya mwengine:وَكُنْتَ امْرَأً أَفْضَتْ إِلَيْكَ رَبابَتِي وَقَبْلَكَ رَبَّتْـنِي فَضِعْتُ رُبُوب"Umekuwa mtu ambaye kwako yangu yarejeaKablayo walinitawala wafalme nikapotea"Kwamba Allah Subhana ameielezea dhati Yake kwa ufalme akajisifu kwa sifa hiyo katika kauli Yake "مالِكُ المُلْكِ" "Maaliku-lmulk" (yaani Mmiliki wa ufalme), na "مَلِك" "Maliki" (yaani Mfalme) inatokana na "مُلْك" "mulk" (yaani ufalme), tafauti na "مالِك" "Maaliki" (yaani Mmiliki) ambayo inatokana na "مِلْك" "milk" (yaani umilikaji).Hoja hii ikapingwa kwamba kauli Yake Taala "مالِكُ المُلْكِ" "Maaliku-lmulk" (yaani Mmiliki wa ufalme) inamaanisha zaidi umilikaji kuliko ufalme, kwani kukhusishwa 'Mmiliki' na 'ufalme' kunaonesha kwamba 'Mmiliki' ina maana zaidi kuliko 'Mfalme' kwasababu ufalme unaingia katika umilikaji wa huyo Mmiliki.Watu wa upande wa pili, ambao ni wanaokipa uzito kisomo cha "مالِك" "Maaliki" wametoa hoja kwa yafuatayo:Kwamba katika kisomo cha "مالِك" "Maaliki" mna herufi iliyozidi, na kila herufi moja ina thawabu kumi katika kuisoma. Ametoa Al Bukhari katika kitabu chake 'Taarikh', pia A'Tirmidhi na Al Haakim –wakaisahihisha- kutoka kwa Ibnu Mas'ud –Allah amridhie- kwamba Mtume -rehma za Allah na amani zimshukie- kasema "Atakayesoma herufi moja ya Kitabu cha Allah ana thawabu moja, na kila thawabu moja hulipwa mara kumi …" Hadithi hii inaonesha kuwa kusoma "مالِك" "Maaliki" kuna thawabu nyingi zaidi.Kwamba Mmiliki ("مالِك" "Maalik") ana nguvu zaidi za kufanya atakavo katika anachomiliki kuliko Mfalme ("ملِك" "Maliki") katika ufalme wake, kwasababu Mfalme ni mwenye kuendesha mambo ya ujumla ya raia wake lakini hana uwezo wa kuingilia kitu kati ya mambo yao ya binafsi. Imam Muhammad Abduh kasema "mfano ambao tafauti hii inadhihiri ndani yake ni mtumwa anayemilikiwa katika nchi ya mfalme, hapana shaka kuwa mwenye kummiliki mtumwa huyo ndiye ambaye ana mamlaka ya mambo yote ya mtumwa huyo pasina mfalme."Kwamba mfalme ni mfalme wa raia, wakati mmiliki huyu ni mmiliki wa watumwa, na mtumwa hali yake ni duni kuliko raia, na kwa hiyo lazima utawala wa mmiliki juu ya mtumwa ni mkubwa kuliko utawala wa mfalme juu ya raia, na kwa hiyo lazima mmiliki atakuwa na hali ya juu kuliko mfalme.Kwamba raia wanaweza kujitoa katika uraia wa mfalme wao kwa hiari yao wenyewe, kwa kuhama utawala wa mfalme wao na kuhamia utawala mwengine na kuchukua uraia wa kisiasa mwengine, jambo ambalo haliwezekani kwa mtumwa, kwani mtumwa hawezi kujitoa katika kumilikiwa na anayemmiliki, na hili linaonesha kuwa utawala wa mmiliki juu ya mtumwa ni mkubwa kuliko utawala wa mfalme juu ya raia.Kwamba mtumwa anatakiwa kumhudumia anayemmiliki na hawezi kufanya atakavo bila ruhusa yake, wakati raia hawawajibiki kumhudumia mfalme, na hili ni dalili ya kwamba utiifu na unyenyekevu katika watumwa ni mkubwa kuliko katika raia.Kwamba mmiliki ana haki ya kumuuza mtumwa wake na kumuweka rehani tafauti na mfalme, ambaye hana haki ya kuwauza raia wake.Kwamba mmiliki anahusishwa na mtu na kisichokuwa mtu ikasemwa mmiliki wa watu na wanyama na miti na ardhi na vitu. Ama mfalme hahusishwi ila na watu, isipokuwa tu kwa njia ya mithali, na hii ni dalili ya wazi kuwa mmiliki ana madaraka na nguvu juu ya anachomiliki kuliko mfalme juu ya raia, kwani watu wana uhuru kufanya watakavo na wana hiari ambayo vitu vinginevo havinayo, achilia mbali kuzamia kwa maana kunakopatikana kutokana na ukamilifu wa umiliki.Baada ya hayo, sikudhanii kuwa kwa mtazamo mdogo na mazingatio machache itakufichikia nguvu ya hoja ambazo kimepewa nguvu kwazo kisomo cha "Maaliki" "مالِكِ" (yaani Mmiliki) kuliko hoja za kisomo kingine. Kwani umeshuhudia vipi hoja zile ambazo kimepewa nguvu kwazo kisomo cha "Maliki" "ملِكِ" (yaani Mfalme) zinavoporomoka mbele ya pingamizi zilizo elekezewa mpaka haikubaki hata moja iliyosalimika na kupingwa; wakati hoja hizi zimebaki imara hazijakaribiwa na pingamizi yo yote.Pamoja na hayo yote, mimi sioni haja ya utafiti wote huu kama nilivotangulia kutaja katika rai yangu, kwani visomo vyote viwili vimepokewa kwa wingi na ni sahihi kwa makubaliano ya wote, na wamesoma kwa kila kimoja kati ya visomo viwili hivo miongoni mwa wasomaji ambao visomo vyao kwa makubaliano ya wote ni sahihi na vinajuzu kusomwa katika sala. Hata hivyo, msomaji ye yote atakayeanza kusoma kwa kisomo kimojawapo kati ya visomo saba au kumi vilivokubalika atapaswa azingatie maneno ya kisomo hicho yote, na adumishe utamkwaji wake ili ayatimizie haki zake yanazostahiki. Atakayekuwa anasoma kwa kisomo cha Naafi' kwa mfano –kama inavofuatwa katika Watu wa Magharibi ya Kiarabu, iwe anafuata upokezi wa Warshi au wa Quuluun- basi katika haki yake ni kusoma "Maliki" "ملِكِ" bila kuvuta, na halikadhalika kama atasoma kwa kisomo cha Abu 'Amr au Ibnu 'Aamir au Hamza au Ibnu Kathir. Ama akiwa anasoma kwa kisomo cha 'Aasim kama inavofuatwa katika nchi za Mashariki –ikiwemo nchi yetu ya Oman- basi asome "Maaliki" "مالِكِ" kwa kuvuta kwa irabu mbili ili asitoke katika kisomo anachokifuata. Ama asome kwa kisomo cha msomaji mmoja kisha awe anachagua baadhi ya herufi katika visomo vingine, hilo halikubaliwi na Maulama wa wasomaji. Kwani wao wametaja namna tatu za usomaji kwa mwenye kutaka kusoma kwa zaidi ya kisomo kimoja:Ya Kwanza: Asome Qur'ani yote kwa kisomo kimojawapo pamoja na kuzingatia kila kinachopasa katika kisomo hicho, akimaliza aanze kusoma kwa kisomo kingine mpaka avimalize visomo vyote saba au kumi au visomo alivokusudia kuvisoma kati ya hivyo.Ya Pili: Asome sura kwa kisomo cha msomaji mmoja, akiimaliza airudie kwa kisomo anachotaka kuisomea kati ya visomo vyengine, na vivyo hivyo mpaka akhitimishe Qur'ani yote.Ya Tatu: Akariri aya moja moja, kila aya anaisoma kwa visomo vyote anavotaka kuisomea kati ya visomo saba au kumi, na vivyo hivyo afanye kwa Qur'ani yote.Ama kuchanganya baina ya visomo mbali mbali katika msomo mmoja akawa hapa anasoma kwa kisomo cha 'Aasim kwa mfano na akasoma kwengine kwa kisomo cha al Kisaai au Hamza au Naafi' au Abu 'Amr au Ibnu 'Aamir au Ibnu Kathir au Abu Ja'far au Khalaf au Ya'qub, hilo halikubaliwi na wataalamu wa ilmu za visomo, kwasababu linapelekea kuto kudhibitika kwa usomaji, bali linapelekea kupatikana visomo vingi mpaka viwe havina hisabu. Na kwa kuwa wewe kama waomani wengine unasoma Qur'ani kwa kisomo cha Hafs kwa njia ya 'Aasim ili kufuata ilivo katika misahafu iliyoenea baina yetu, ningalikushauri ufuate kisomo hicho katika kusoma ﭽ ﭞ ﭟ ﭠ ﭼ (Mmiliki wa Siku ya malipo), ili usitoke katika utaratibu unaofuatwa na wasomaji. Ama ningalikujua unasoma kwa kisomo cha Naafi' kwa mfano –kama hali ilivo katika nchi za Magharibi ya Kiarabu- ningalikunasihi usisome ila "Maliki" "ملِكِ" bila kuvuta ili usitoke katika kisomo cha Naafi'. Lakini utasomaje kisomo cha Naafi' nacho kimatamshi kinatafautiana na tulivozoea, maana ndani yake mna 'tafkhiimu' ya 'lam' katika mfano neno "الصلاة" "a'salaat", na kutamka kwa dhamma 'mim' ya wingi ikifuatiwa na 'hamza' kama katika kauli Yake Taala ﭽ ﯮ ﯯ ﯰ ﭼ , na kutamka kwa mkazo (shada) 'dhal' ya "يكذبون" katika kauli Yake Taala:ﭽ ﮊ ﮋ ﮌ ﮍ ﮎ ﮏ ﭼ  badala ya kuikhafifisha tunakosoma sisi, na kutamka kwa dhamma 'sin' ya "سدّ" katika kauli Yake Taala:ﭽ ﯖ ﯗ ﯘ ﯙ ﯚ ﭼ  pia kauli Yake Taala:ﭽ ﮙ ﮚ ﮛ ﮜ ﮝ ﮞ ﮟ ﮠ ﭼ  badala ya kutamka kwa fat-ha katika kisomo chetu. Vile vile yeye kasoma "فِدْيَةٌ طَعامُ مَساكِين" kwa wingi badala ya "مِسْكِين" kwa umoja katika kisomo chetu, na kasoma kwa mkazo 'dal' katika kauli Yake Taala: ﭽ ﭮ ﭯ ﭰ ﭱ ﭼ  wakati kisomo chetu ni kwa kukhafifisha, na kasoma pia "نَشْرًا" kwa 'nun' badala ya 'ba' katika kauli Yake Taala: ﭽ ﯤ ﯥ ﯦ ﯧ ﯨ ﯩ ﯪ ﯫ ﭼ  na mfano wa hayo mengi.Nami kwa hakika nilisikitika kuwakuta wengi kati ya watu wa Omani wakati wa nyuma hawakushika kisomo cha msomaji mmoja maalumu katika Qur'ani yote. Walikuwa wakisoma "مَلِكِ يَوْمِ الدِّينِ" bila kuvuta 'mim' katika "ملِكِ" ingawa kisomo chao katika Qur'ani iliyobaki ni kisomo cha 'Aasim kinachofuatwa na watu wa Mashariki. Mfano mwengine karibu na huo ni kuto kufuata kwao kisomo cha upokezi wa Hafs kutoka kwa 'Aasim katika 'waw' ya "كُفُوًا" kwani wao waliitamka kwa hamza wakasoma "كُفُؤًا". Hapana shaka kuwa katika kusoma neno hilo kuna namna tatu : Ya kwanza ni kutamka kwa dhamma 'kaf’ na 'fa’ pamoja na kuwapo 'hamza’ mwisho wake, na hivi ndivo alivosoma Naafi’ na Abu 'Amr na Abu Bakr kutoka kwa 'Aasim na pia Abu Ja’far, isipokuwa Abu Ja’far aliisahilisha 'hamza’ na waliobaki waliisoma kwa 'tahqiqi’ pamoja na kuwapo khilafu katika mapokezi kutoka kwao au kwa baadhi yao. Ya pili ni kutamka kwa dhamma 'kaf’ na kuisakinisha 'fa’ na kuwapo 'hamza’ mwisho, ambacho ni kisomo cha Hamza na Ya’qub. Ya tatu ni kutamka kwa dhamma 'kaf’ na 'fa’ na kuibadili 'hamza’ kwa 'waw’, ambacho ni kisomo cha Hafs kutoka kwa 'Aasim. Na kwa kuwa sisi tunafuata katika Qur’ani yote upokezi wa Hafs kutoka kwa sheikh wake 'Aasim bin Abi A’Najuud haitupasi tuache kufanya hivyo. Haya ndiyo niliyotaka kuyabainisha, na Allah Ndiye Mwenye kutoa mafanikio. Allah amshushie rehma na amani Bwana wetu Muhammad na aali zake na sahaba zake.

Published By Said Al Habsy

Ikiwa mtu amefanya shaka kuwa kasoma au hakusoma Alfaatiha baada ya kupita mahala pa kuisoma akaparejea akaisoma, je sala yake inabatilika?Baada ya kupita mahala pa kitendo haparejei kwa ajili ya shaka kuwa kakifanya kitendo hicho au hakukifanya. Hivyo aliyepapita mahala pa kusoma Alfaatiha haimjuzii kuparejea aisome kwasababu ya shaka kuwa kaisoma au hakuisoma; akifanya hivo sala yake hubatilika. Na akisali akamaliza na kutoka katika sala kisha akafanya shaka juu ya kitu fulani na hakuwa na yakini kuwa alikiacha basi ni juu yake kutosheka na sala hiyo, na hapaswi kuirudia. Na Allah anajua zaidi.

Published By Said Al Habsy

Nini kauli yenu kwa mwenye kusema kuwa imamu anabeba jukumu la kusoma Alfaatiha kwa niaba ya maamuma akimuwahi katika rukuu ya mwanzo?

Hiyo ni kauli isiyo na nguvu kutokana na dalili nyingi zinazoonesha kuwa sala haisihi kwa yule ambaye hakusoma Alfaatiha katika kila rakaa. Na kwa hiyo inabainika kuwa kauli yenye nguvu ni ya kuwajibika kuilipa Alfaatiha kwa yule ambaye imemfutu na kwamba imamu habebi jukumu la kuisoma kwa niaba yake. Na Allah anajua zaidi.

Published By Said Al Habsy

Nini hukumu ya kusoma sura baada ya Alfaatiha, na je kisomo hicho ni nguzo katika sala na wajibu kukileta?

Kusoma sura au kadiri itakayowepesika katika Qur'ani baada ya Alfaatiha tukufu ni wajibu na si nguzo. Kwani si kila lilo wajibu ni nguzo. Kwa ajili hiyo kisomo hiki kinalipwa badala yake kwa aliyekisahau kwa sujudu ya sahau, wakati nguzo - kama Alfaatiha kwa mfano - hailipwi badala yake kwa sujudu ya sahau, na mwenye kuisahau atarudia sala. Ama kuiacha wajibu kwa makusudi hili linabatilisha sala. Na Allah anajua zaidi.

Published By Said Al Habsy

Kukhusu yule ambaye aliwasalisha watu sala ya magharibi, alipoinuka kwa ajili ya rakaa ya pili alisoma "istiadha" kwa sauti, je sala yake inaharibika kwa hilo na nini anapaswa afanye?Akiwa amesahau basi asujudu kwa ajili ya kusahau (mwisho wa sala), na akiwa amefanya makusudi basi arudie sala yake. Na Allah anajua zaidi.

Published By Said Al Habsy

Nini kauli yenu kukhusu aliyewasalisha watu akasoma "وَفُتِحَتِ السَّماءُ فَكانَتْ سَرابًا" badala ya "أَبْوابًا", je hilo linaathiri sala yake na sala yao?

Haliathiri kitu kosa lake hilo katika sala yake ikiwa hakukusudia, na halikadhalika sala ya maamuma. Na Allah anajua zaidi.

Published By Said Al Habsy

Nini kauli yenu imamu akitokwa na udhu wakati anasoma sura akamtaka mmoja kati ya maamuma ashike uimamu badala yake, je huyu asome kuanzia alipofika imamu wa mwanzo au aanze tangu mwanzo wa sura?

Aanze pale alipofika imamu. Na Allah anajua zaidi.