Published By Sh. Hafidh Al-Sawafi

Maana ya neno udhu kilugha ni usafi, na kisheria ni kusafisha  viungo makhsusi, kwa kutumia maji yaliyo safi tahiri, kwa makusudi ya kufanya ibada, au kwa kuwa msafi mwenye tohara kama alivyoamrisha Mwenyezi Mungu Mtukufu, na Mtume Wake S.A.W. Na kuwa na udhu ni wajibu kwa kutimia baadhi ya ibada, kama vile Salaa na kadhalika. Kasema Mwenyezi Mungu Mtukufu katika Surat Al-Maida  aya ya 6,"

﴿يَأَيُّهَا الَّذِينَ ءآمَنُوا إِذَا قُمتُم إِلَى الصَّلاَةِ فَاغسِلُوا وُجُوهَكُم وَأَيدِيَكُم إِلَى المَرَافِقِ وَامسَحُوا بِرُءُوسِكُم وَأَرجُلَكُم إِلَى الكَعبَينَ﴾.

Maana yake, "Enyi Mliyoamini mnaposimama ili mkasali osheni nyuso zenu na mikono yenu mpaka vifundoni na mpake (maji) vichwa vyenu, na osheni miguu yenu mpaka vifundoni." Hadithi ya Ibn Abbaas R.A.A. kasema, "Kasema Mtume S.A.W.[1]"

لا إيمان لِمَنْ لا صَلاةَ لَهُ  وَلا صَلاةَ لِمَنْ لا وُضُوءَ لَهُ.

Maana yake, "Hana imani asiyekuwa na Salaa na wala (hana) Salaa asiyekuwa na udhu." Pia hadithi waliyokubaliana wanavyuoni wote, kasema Mtume S.A.W.[2],"

لَا صَلاةً بِغَيْرِ طُهُورٍ.

Maana yake, "Hana Salaa asiyekuwa na tohara.".

1. ALIYE FARADHISHIWA UDHU.

Kuwa na udhu ni wajibu kwa kila muisilamu mwenye akili timamu aliewajibikiwa kutimiza ibada ambayo inahitajia kuwa na udhu, kama vile kusali. Wale ambao hawana akili wamesamehewa kufanya ibada zote. Kasema Alii R.A.A., "Kasema Mtume S.A.W.,[3]"

رُفِعَ الْقَلَمُ عَنْ ثَلَاثَةٍ عَنْ النَّائِمِ حَتَّى يَسْتَيْقِظَ وَعَنْ الصَّبِيِّ حَتَّى يَحْتَلِمَ وَعَنْ الْمَجْنُونِ حَتَّى يَعْقِلَ.

Maana yake, "Wamesamehewa (watu aina) tatu aliyelala mpaka aamke, mtoto mdogo mpaka abaleghe, na aliepungukiwa na akili mpaka zirudi."

2. HUKUMU YA UDHU.

Hukumu ya udhu inahitilafiana kufuatana na hali na sababu inayokusudiwa, inaweza ikawa ni udhu wa Faridha au udhu wa Mubah (jambo linalopendeza) kama ifuatavyo:

3. UDHU WA FARIDHA.

*Udhu unakuwa wa faridha wakati ambao: kuwa na udhu ni sharti ya lazima kutimia kwanza kwa ibada inayotaka kufanywa ili iweze kutimia na kukubalika. Mfano:

1.Kusali Salaa yoyote ile ya faridha, au Sunna, au nafla:

Mtu asiyekuwa na udhu anakatazwa kusali Salaa zote za faridha, za Sunna, na za nafla. Kwani kuwa na udhu ni sharti ya lazima kutimia kwa kukubaliwa Salaa. Kasema Mola Mtukufu katika Surat Al-Maida aya ya 6, “

﴿يَأَيُّهَا الَّذِينَ ءآمَنُوا إِذَا قُمتُم إِلَى الصَّلاَةِ فَاغسِلُوا وُجُوهَكُم وَأَيدِيَكُم إِلَى المَرَافِقِ وَامسَحُوا بِرُءُوسِكُم وَأَرجُلَكُم إِلَى الكَعبَينَ﴾.

Maana yake, "Enyi Mliyoamini mnaposimama ili mkasali osheni nyuso zenu na mikono yenu mpaka vifundoni na mpake vichwa vyenu, na osheni miguu yenu mpaka vifundoni." Pia Kasema Mtume S.A.W.[4],"

لَا يَقْبَلُ اللَّهُ صَلَاةَ أَحَدِكُمْ إِذَا أَحْدَثَ حَتَّى يَتَوَضَّأَ.

Maana yake, "Hakubali Mwenyezi Mungu Salaa ya yeyote yule aliyepata tokeo la kuharibu udhu (kama vile kutokwa na choo kidogo au kikubwa, au upepo na kadhalika) mpaka atawadhe."

2. Kutufu Al Kaaba:

Ibada ya tawafu inahitajia kuwa na udhu kamili. Tawafu imefananishwa na Salaa, na kama vile udhu ni sharti ya lazima kutimia kwa Salaa basi ni vivyo hivyo udhu ni sharti ya lazima kutimia kwanza kwa kukamilika kwa tawafu. Kasema Ibn Abbaas R.A.A., “Kasema Mtume S.A.W.[5],"

الطَّوَافُ حَوْلَ الْبَيْتِ مِثْلُ الصَّلَاةِ إِلَّا أَنَّكُمْ تَتَكَلَّمُونَ فِيهِ فَمَنْ تَكَلَّمَ فِيهِ فَلَا يَتَكَلَّمَنَّ إِلَّا بِخَيْرٍ.

Maana yake, "Tawafu kuizunguka nyumba (Al Kaaba) ni kama Salaa isipokuwa nyinyi mnazungumza humo, (yaani mnaruhusiwa kuzungumza), na yeyote atakayezungumza humo basi asizungumze ila maneno ya kheri."

3. Kusoma Quraani kwa kuukamata msahafu.

Yeyote asiyekuwa na udhu anakatazwa kusoma Quraani kwa kuukamata msahafu kufuatana na rai ya baadhi ya wanavyuoni, na kauli hiyo ina uzito zaidi. Rai hiyo wameiegemeza na dalili kutokana na kitabu cha Mwenyezi Mungu na Hadithi za Mtume S.A.W. Kasema Mola Mtukufu katika Surat Al-Waaqia`h aya ya 79,”

﴿لَّا يَمَسُّهُ إِلَّا الْمُطَهَّرُونَ﴾.

Maana yake, Hapana akigusaye ila walio takaswa.”. Kutoka kwa Jabir R.A.A. kasema, "Kasema Mtume S.A.W.[6], “

﴿الْجُنب والْحَائِض والذينَ لَمْ يكونوا عَلَى طهارة لا يَقرؤون الْقُرْآن ولاَ يَطؤونَ مصحفا بِأيديهم حَتَّى يكونوا مُتوضئين﴾.

Maana yake, “Wenye janaba na hedhi, na wale ambao hawana tohara hawasomi Quraani na wala hawaukamati msahafu kwa mikono yao mpaka wawe wametawadha”. Asiekuwa na udhu anaweza kusoma kile alichohifadhi katika nafsi yake ali mradi hana hadath[7] kubwa.

UDHU ULIO WA MUBAHI (Wakupendeza).

Udhu wa kupendeza na wa murua, ni ule ambao kuwa na udhu sio sharti ya lazima kuwepo, au kutimia kwa kufanya kitendo au ibada inayotaka kufanywa, na mtu anajitia udhu ili apate thawabu, na kujikaribisha karibu zaidi na Mola Mtukufu. Mfano:

*Anapotaka kulala: Kasema Al`Baraa bi Aazb, “Kasema Mtume S.A.W.[8], “

إِذَا أَتَيْتَ مَضْجَعَكَ فَتَوَضَّأْ.

Maana yake, “Unapokwenda kwenye kilalo chako basi tawadha”.

*Anapoamka kutoka usingizini: Kasema Anas bin Malik R.A.A., "Kasema Mtume S.A.W.[9], “

فإِذَا اسْتيقَظَ وَذَكَرَ اللهَ انحلَّتْ عُقْدةٌ، فإِذَا توضَّأَ انحلَّتْ عُقْدَةٌ.

Maana yake, “Na akiamka na akamdhukuru Mwenyezi Mungu inafunguka kifungo, na akitawadha kinafunguka kifungo”.

*Wakati wa kuoga janaba: Kasema Bibi Aisha R.A.A.H., [10] “

كانَ رسُولُ الله صلى الله عليه وسلّم  إذا أرادَ الغُسلَ من الجَنابةِ بدأَ فغَسلَ يَديْهِ ثمَّ يتوضأُ كَما يتوضأُ للصَّلاةِ.

Maana yake, “Alikuwa Mtume S.A.W. akitaka kuoga janaba anaanza kwa kuosha mikono yake halafu anatawadha kama anavyotawadha wakati wa Salaa”

*Akiwa na janaba akitaka kula au kulala. Kasema Bibi Aisha R.A.AH.,[11] “

كانَ النَّبِيّ صلى الله عليه وسلّمإذا كَانَ جنبًا، فأرادَ أنْ يأكلَ أو ينامَ توضأَ.

Maana yake, “Alikuwa Mtume S.A.W. ikiwa ana janaba, na alikuwa akitaka kula au kulala akitawadha”.

 *Kwa kuondoa ghadhabu: Kutoka kwa Babu wa Attia kasema, "Kasema Mtume S.A.W[12], “

  إِنَّ الْغَضَبَ مِنْ الشَّيْطَانِ وَإِنَّ الشَّيْطَانَ خُلِقَ مِنْ النَّارِ وَإِنَّمَا تُطْفَأُ النَّارُ بِالْمَاءِ فَإِذَا غَضِبَ أَحَدُكُمْ فَلْيَتَوَضَّأْ.

Maana yake, “Hakika ghadhabu inatokana na sheitani, na sheitani kaumbwa na moto, na moto unazimwa kwa maji, akighadhibika mmoja wenu basi na atawadhe”.

*Kuomba dua, kusoma Quraani na kadhalika: Ikiwa mtu anataka kusoma Qur`ani aliyoihifadhi, kuadhini, kuomba dua, kuingia msikitini, kupanda kipando, au anapotaka kuwa msafi na kadhalika basi anatawadha.  

Published By Sh. Hafidh Al-Sawafi

Kila kitendo chema katika Uisilamu kina hesabiwa, na kulipwa kwa kuandikiwa thawabu. Hali kadhalika udhu uliofanywa vizuri na kutimiza shuruti zake una fadhila na thawabu nyingi. Kama ifuatavyo:

1.KUFUTIWA MADHAMBI.

Udhu uliofanywa vizuri ni moja ya sababu ya mtu kufutiwa madhambi yake. Kasema Othman bin Affan R.A.A., "Nimemsikia Mtume S.A.W. akisema[1],"

لَا يَتَوَضَّأُ رَجُلٌ مُسْلِمٌ فَيُحْسِنُ الْوُضُوءَ فَيُصَلِّي صَلَاةً إِلَّا غَفَرَ اللَّهُ لَهُ مَا بَيْنَهُ وَبَيْنَ الصَّلَاةِ الَّتِي تَلِيهَا.

Maana yake, "Hakuna yeyote atakayetawadha vizuri udhu kwa Salaa yake, halafu akasali Salaa. Ila atamsamehe Mwenyezi Mungu madhambi yake yaliyo baina ya Salaa ile na Salaa inayofuatia."

Hadithi iliyotolewa na Abu Huraira R.A.A. kasema, "Kasema Mtume S.A.W.[2],"

إِذَا تَوَضَّأَ الْعَبْدُ الْمُسْلِمُ، فَغَسَلَ وَجْهَهُ خَرَجَ مِنْ وَجْهِهِ كُلُّ خَطِيئَةٍ نَظَرَ إِلَيْهَا بِعَيْنِهِ، آخِرَ قَطْرِ الْمَاءِ؛ فَإِذَا غَسَلَ يَدَيْهِ خَرَجَتْ مِنْهُمَا كُلُّ خَطِيئَةٍ بَطَشَهَا بِهِمَا، ثُمَّ كَذَلِكَ حَتَّى يَخْرُجَ نَقِيًّا مِنَ الذُّنُوبِ.

 Maana yake, "Akitawadha mja Mwislamu akauosha uso wake, basi  yanatoka katika uso wake madhambi yote aliyoyaangalia kwa macho yake mpaka tone la mwisho la maji. Na akiosha mikono yake yanatoka humo madhambi yote aliyoyakamata kwa mikono yake, pia kadhalika (kwa viungo vingine) mpaka anatoka msafi bila madhambi." Pia Anas bin Malik R.A.A. kasema, "Kasema Mtume S.A.W.[3],"

أَلَا أخبركم بما يَمْحُو اللَّهُ بِهِ الْخَطَايَا وَيَرْفَعُ بِهِ الدَّرَجَاتِ إِسْبَاغُ الْوُضُوءِ عَلَى الْمَكَارِهِ وَكَثْرَةُ الْخُطَا إِلَى الْمَسَاجِدِ وَانْتِظَارُ الصَّلَاةِ بَعْدَ الصَّلَاةِ فَذَلِكُمْ الرِّبَاطُ قالها ثلاثا.

Maana yake, "Jee nikuelezeni ambayo yanampelekea Mwenyezi Mungu kufuta madhambi (ya mja) na ya kumpandishia daraja (yake): Kueneza maji wakati wa udhu katika viungo (kutawadha vizuri), na kuzidisha hatua za kwenda msikitini, na kuingoja Salaa baada ya Salaa. Basi fungamaneni nayo alisema haya mara tatu."

2. ALAMA YA WAISLAMU SIKU YA KIYAMA.

Moja ya alama za Waislamu siku ya Kiyama ni nuru ambazo zitakuwa zikitoka katika vipaji vya nyuso zao, kwa sababu ya ya kule kutawadha kwao. Kasema Ibn Masoud R.A.A. nilimuuliza  Mtume S.A.W., "Vipi utawajua siku ya Kiyama watu wa umma wako ambao hujawahi kuwaona?." Akasema[4],"

فَإِنَّهُمْ يَأْتُونَ يَوْمَ الْقِيَامَةِ غُرًّا مُحَجَّلِينَ مِنْ أَثَرِ الْوُضُوءِ،.

Maana yake, "Hakika wao watakuja siku ya Kiyama vipaji vya nyuso zao vinang'aa kwa alama ya kutawadha kwao."

3. KUPATA THAWABU.

Hadithi iliyo hadithiwa na Ibn Abbaas kasema, “Kasema Mtume S.A.W. alipokuwa akitawadha[5],"

أَنَّهُ تَوَضَّأَ مَرَّةً فَقَالَ: «هَذَا وُضُوءٌ لاَ تُقْبَلُ الصَّلاَةُ إِلاَّ بِهِ»، ثُمَّ تَوَضَّأَ اثْنَتَيْنِ اثْنَتَيْنِ فَقَالَ: «مَنْ ضَاعَفَ ضَاعَفَ اللَّهُ لَهُ»؛ ثُمَّ تَوَضَّأَ ثَلاَثًا ثَلاَثًا فَقَالَ: «هَذَا وُضُوئِي وَوُضُوءُ الأَنْبِيَاءِ مِنْ قَبْلِي».

Maana yake, "Alipotawadha mara moja moja alisema, "Huu udhu, hakubali Mwenyezi Mungu Salaa ila kwa udhu huu." na alipotawadha mara mbili mbili akasema, "Atakayetawadha mara mbili mbili, Mwenyezi Mungu anampa ujira mara mbili." Na alipotawadha mara tatu tatu akasema, "Huu ni udhu wangu na udhu wa Manabii kabla yangu".

Published By Sh. Hafidh Al-Sawafi

 Ieleweke wazi kwamba shuruti za udhu ulio sahihi zimegawanyika katika sehemu tatu: 1.Faridha 2.Sunna 3.Mubahi.

6. SHURUTI ZA UDHU ZA FARIDHA.

Zifuatazo hapa chini ni shuruti za lazima za kukubaliwa kwa udhu.

1. Nia:

Nia ni azma au kusudio la kufanya kitu, nayo ni shuruti ya lazima kutimia ili kukubalika na kukamilika kwa udhu wowote ule. Nia itakayo wekwa iwe ni kwa ajili ya kutii amri za  Mwenyezi Munguna kujitoharisha na vitengua udhu vyote (hadathi). Kasema Mwenyezi Mungu katika Surat Al-Bbayyinah aya ya 5,"

﴿وَمَآ أُمِرُوا إِلاَّ لِيَعبُدُوا اللهَ مُخلِصِيْنَ لَهُ الدِّينَ حُنَفَآءَ وَيُقِيمُوا الصَّلاَةَ وَيُؤْتُوا الزَّكَاةَ﴾.

Maana yake, "Na wala hawakuamrishwa ila kumwabudu Mwenyezi Mungu, kwa kumtakasia Dini, wawache dini za upotofu, na wasimamishe Salaa na kutoa Zaka."

Pia kasema Mtume S.A.W. Hadithi iliyo hadithiwa na Ibn Abbaas R.A.A. kasema, “Kasema Mtume S.A.W.,[1],"

إِنَّمَا الْأَعْمَالُ بِالنِّيَّاتِ وَإِنَّمَا لِكُلِّ امْرِئٍ مَا نَوَى.

Maana yake, "Kila kitendo kwa nia yake, na kila mtu (atalipwa) kwa nia yake."  Dhumuni kubwa la nia ni kutambulisha baina ya vitendo vya ibada na vitendo vya kawaida, au kutambulisha baina ya baadhi ya ibada kama vile ni vya faridha au sunna au nafla. Mahali pa nia ni moyoni, na hakuna dalili yoyote ya kuitamka nia kwa ulimi inatosha mtu kuweka kusudio katika moyo.

2.Kuosha uso:

Ili kusudi udhu uwe sahihi ni lazima uso wote uoshwe kwa maji kwa urefu na upana, kuanzia mwanzo wa nywele kwenye kipaji cha uso mpaka kidevuni kwenye maoteo ya ndevu. Na kwa upana ni kutoka sikio mpaka sikio lingine. Kasema Mwenyezi Mungu Mtukufu katika Surat Al-Maida aya ya 6,"

﴿فَاغسِلُوا وُجُوهَكُم﴾.

Maana yake, "Na osheni nyuso zenu.". Na lililo faridha katika kuosha uso wakati wa kujitia udhu ni kuosha mara moja ama kuosha mara tatu ni sunna.

3.Kuosha mikono na vifundo vyake.

Kuosha mikono na vifundo vyake ni shuruti ya lazima ya kukubaliwa kwa udhu. Kasema Mwenyezi Mungu S.W.T katika Surat Al-Maida aya ya 6,"

﴿وَأَيدِيَكُم إِلَى المَرَافِقِ﴾.

Maana yake, "Na mikono yenu mpaka vifundoni." Na kuosha kuliko sahihi kuliko kusudiwa ni kuosha mikono yote miwili pamoja na viko vya mkono vya maungio ya juu. Hadithi iliyo hadithiwa na Nuam bin Abdallah Al Majmar  kutoka kwa Abu Huraira R.A.A. alipokuwa akitawadha [2], "

ثُمَّ غَسَلَ يَدَهُ الْيُمْنَى حَتَّى أَشْرَعَ فِي الْعَضُدِ ثُمَّ يَدَهُ الْيُسْرَى…… ثُمَّ قَالَ هَكَذَا رَأَيْتُ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يَتَوَضَّأُ.

Maana yake, "Halafu akatawadha mkono wake wa kulia aliosha mpaka katikati ya kisugudi[3] na maungio ya bega halafu mkono wake wa kushoto. Halafu akasema “Nimemuona Mtume S.A.W. akitawadha hivi”.

UKUMBUSHO MUHIMU:Ikiwa mtu amevaa pete basi  ni lazima ahakikishe kwamba maji yameingia sehemu zote zile ambazo iko pete ile, na anaweza kufanya hivyo ama kwa kuivua au kuizungusha pete iliyo valiwa mpaka maji yaingie sehemu zote za kidole.

4. Kupaka kichwa maji:

Kupaka maji kichwani wakati wa udhu ni shuruti ya lazima ya kukubaliwa udhu. Kasema Mwenyezi Mungu Mtukufu katika Surat Al-Maida aya ya 6,"

﴿وَامسَحُوا بِرُءُوسِكُم﴾.

Maana yake, "Na mpake vichwa vyenu." Na hii inakuwa kwa kupaka kichwa mara moja kama ilivyo thibiti na ilivyo mashuhuri kutoka kwa Mtume S.A.W., na ilivyothibiti kutoka kwa Hujaj kasema,[4] "

وَمَسَحَ بِرَأْسِهِ مَرَّةً وَاحِدَةً

Maana yake, "Na alipakaa kichwa chake mara moja".

Wamekhitilafiana wanavyuoni kiasi gani inahitajia kichwa kupakwa maji, wengine wamesema kichwa chote, na baadhi yao wamesema kiasi cha kichwa na wengine wamesema thuluthi mbili na wengine wamesema robo ya kichwa. Kasema  Ibn Abbaas R.A.A., [5]"

أَنَّهُ مَسَحَ بِبَعْضِ رَأْسِهِ فِي الْوُضُوءِ.

Maana yake, "(Alipotawadha) Mtume S.A.W. alipaka baadhi ya kichwa chake tu." Kwa hali hiyo inaonesha kwamba yote inafaa ama kukipaka kichwa chote au kukipaka kidogo sehemu ya kichwa. Na Mwenyezi Mungu Mtukufu ndie anayejua zaidi. Lililo bora zaidi ni kupaka kichwa chote ili kuondokana na hitilafu na kwa usalama zaidi. 

5. Kuosha Miguu:

Kuosha miguu yote miwili pamoja na visigino vyake, na matumbo yake, na vifundo vyake. Na wala haijuzii kuipakaa tu na maji. Kasema Mwenyezi Mungu S.W.T katika Surat Al-Maida aya ya 6,"

﴿وَأَرجُلَكُم إِلَى الكَعبَينِ﴾.

Maana yake, "Na (osheni) miguu yenu mpaka vifundoni." Pia kasema Mtume S.A.W. Hadithi iliyo hadithiwa na Ibn Abbaas, R.A.A. kasema, “Kasema Mtume S.A.W, [6]"

وَيْلٌ لِلْعَرَاقِيبِ مِنَ النَّارِ وَوَيْلٌ لِبُطُونِ الأَقْدَامِ مِنَ النَّارِ.

Maana yake, "Ole wa visigino kwa moto na ole wa matumbo ya miguu kwa moto.” Na madhumuni yake ni kwamba visigino na matumbo ya miguu yasiyotawadhwa vizuri yatapitishiwa moto.

UKUMBUSHO MUHIMU:

Wakati wa kuosha miguu na mikono basi ni lazima kuhakikisha kwamba maji yameingia baina ya vidole vyote. Na hii inawezekana kwa  kuvitenganisha au kuviasua vidole wakati wa kutawadha na kupitisha maji baina yake. Kwa ule umuhimu wake Mtume S.A.W. alikuwa akiwaamrisha Masahaba zake kuviasua (kuvibanua) vidole vya miguu na vya mikono wakati wa udhu, ili kuhakikisha maji yamepita baina yake. Hadithi iliyo hadithiwa na Ibn Abbaas R.A.A. kasema, “Kasema Mtume S.A.W,[7]"

خَللُوا بَيْنَ أَصَابِعِكُمْ فِي الْوُضُوءِ قَبْلَ أَنْ تُخَلَّلَ بِمَسَامِيرَ مِنْ نَارٍ.

Maana yake, "Asueni (banueni) vidole vyenu wakati wa kutawadha udhu (kusudi maji yapite baina yake) kabla havijaasuliwa(tanuliwa) na misumari ya moto."

7. SHURUTI ZA SUNNA ZA UDHU.

Zifuatazo ni shuruti za sunna za udhu, ambazo Mtume wetu  S.A.W. alizifanya na aliamrisha tuzifanye:

1.Kupiga msuwaki wakati wa kutia udhu.

Kupiga msuwaki wakati wa kutia udhu, ni katika Sunna ya Mtume S.A.W., na mtu anapiga mswaki wakati wa kutawadha kabla hajaanza kutawadha. Hadithi iliyo hadithiwa na Abu Huraira R.A.A. kasema, “Kasema Mtume S.A.W,[8]"

لَوْلاَ أَنْ أَشُقَّ عَلَى أُمَّتِي لأَمَرْتُهُمْ بِالسِّوَاكِ عِنْدَ كُلِّ صَلاَةٍ وَكُلِّ وُضُوءٍ.

Maana yake, "Ningelikuwa si uhofii uma wangu ningeli waamrisha kupiga msuwaki wakati wa kila Salaa na wakati wa kila udhu."

2.Kutaja jina la Mwenyezi Mungu:

Kutaja jina la Mwenyezi Mungu mwanzo, yaani kusema “Bismillah”. Hadithi iliyo hadithiwa na Abu Huraira R.A.A. kasema, “Kasema Mtume S.A.W., [9]"

لا وُضُوءَ لِمَنْ لَمْ يَذْكُرْ اسْمَ اللَّهِ تَعَالَى عَلَيْهِ.

Maana yake, "Hana udhu asiyetaja jina la Mwenyezi Mungu Mtukufu wakati wa kutawadha."

UKUMBUSHO MUHIMU:

Wamekhitilafiana wanavyuoni kutaja jina la Mweneyezi Mungu wakati wa kuanza kujitia udhu, wengi wao wamesema ni jambo la kupendeza na sio wajibu, na baadhi yao wamesema ni wajibu. Na Mwenyezi Mungu Mtukufu ndie mjuzi zaidi. Kwa kuondokana na khitilafu na kuchukua tahadhari ni bora kutaja jina la Mwenyezi Mungu awali wakati wa kutawadha.

3 .Kuosha viganja vya mikono kabla ya kuanza kutawadha.

Kuosha viganja vya mikono mwanzoni wakati tu anapoanza kutawadha, na wala asiingize mikono yake katika maji anayotaka kutawadhia mpaka kwanza aioshe, kama alivyoamrisha Mtume S.A.W. Hadithi iliyotolewa na Ibn Abbaas R.A.A. kasema, "Kasema Mtume S.A.W. [10],"

إِذَا اسْتَيْقَظَ أَحَدُكُمْ مِنْ نَوْمِهِ فَلاَ يَغْمِسْ يَدَهُ فِي الإِنَاءِ حَتَّى يَغْسِلَهَا ثَلاَثاً، لأَنَّهُ لاَ يَدْرِي أَيْنَ بَاتَتْ يَدُهُ.

Maana yake, "Akiamka mmoja wenu kutoka usingizini mwake asiingize mikono yake katika chombo cha maji mpaka aioshe mara tatu kwani hajui wapi mkono wake ulilala."

4. Kusukutua.

Kusukutua mdomo wakati wa udhu ni Sunna ya Mtume wetu S.A.W. nayo ni kwa ajili ya kusafisha mdomo kwa ndani. Hadithi iliyo hadithiwa na Jabir bin Zaid kasema, [11]"

بَلَغَنِي عَنْ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ أَنَّهُ تَمَضْمَضَ وَاسْتَنْشَقَ مِنْ غَرْفَةٍ وَاحِدَةٍ.

 Maana yake, “Nimepata habari kwamba Mtume wa Mwenyezi Mungu S.A.W. alisukutua na akavuta maji puani (na akayatoa) kwa gao moja.”

Kitendo hiki cha kusukutua na kutia maji puani na kuyapenga baadhi ya wanavyuoni wameonelea ni wajibu na kwamba udhu wa mtu hautimii ikiwa hakufanya hivyo.

5. Kutia maji puani na kuyapandisha ndani na kuyapenga.

Kutia maji puani na kuyavuta ndani na kuyapenga ni Sunna ya Mtume S.A.W. madhumuni ni kuiosha pua kwa ndani Hadithi iliyo hadithiwa na Ibn Abbaas R.A.A. kasema, "Kasema Mtume S.A.W[12],"

إِذَا تَوَضَّأْتَ فَضَعْ فِي أَنْفِكَ مَاءً ثُمَّ اسْتَنْثِرْ.

Maana yake, "Unapotawadha tia maji katika pua yako na uyapenge." Pia hadithi iliyo hadithiwa na Ibn Abbaas R.A.A. kasema, "Kasema Mtume S.A.W., [13],"

إِذَا اسْتَنْشَقْتَ فَأَبْلِغْ إِلاَّ أَنْ تَكُونَ صَائِمًا.

Maana yake, "Unapovuta maji puani hakikisha yamefika mwisho wake isipokuwa ikiwa umefunga." Kuna baadhi ya wanaotawadha kuziosha pua zao kwa nje au kuzipakaa maji tu hili ni kosa na wala haitoshelezi kwa udhu, ni muhimu kwa kila anayetawadha kuyavuta maji puani mwake na kuyapenga. (Kitendo hiki cha kusukutua na kutia maji puani na kuyapenga baadhi ya wanavyuoni wameonelea ni wajibu na kwamba udhu wa mtu hautimii ikiwa hakufanya hivyo). Kitendo cha kuingiza kidole ndani ya pua na mdomo wakati wa kutawadha kwa kusafisha hakina dalili yeyote katika sunna, na wala hakikuamrishwa na ni bora kukiacha kwa yule anayekifanya.

6.Kupakaa masikio maji.

Wamekhitilafiana wanavyuoni jinsi ya kuyapakaa masikio, wanavyuoni wengine wanasema unapakaa kwa kutumia maji  yale yale uliyopakaa kichwani, na wengine wanasema unapakaa kwa maji mengine. Na wale wanaosema unatumia maji yale yale wameegemeza hoja yao katika hadithi iliyo hadithiwa na Jabir bin Zaid R.A.A. kasema, “Kasema Mtume S.A.W.[14] "

الأُذُنَانِ مِنَ الرَّأْسِ.

Maana yake, "Masikio ni sehemu ya kichwa.". Na pia Hadithi iliyo hadithiwa na Jabir bin Zaid R.A.A. kasema, [15] “

أَنَّهُ غَرَفَ غَرْفَةً فَمَسَحَ بِهَا رَأْسَهُ وَأُذُنَيْهِ.

 Maana yake, “(Mtume S.A.W) alichukua gao moja la maji na akapakaa kichwa chake na masikio yake”.

Na kupakaa maji katika sikio inakuwa kwa kupakaa ndani na nje ya sikio mara moja tu.

7.Kuosha viungo bila kuwacha muda baina yake.

Kuosha viungo vyote kwa wakati mmoja bila kuwacha muda baina yake, yaani ukianza kutawadha basi utawadhe mpaka umalize ndio uanze shughuli nyingine. Wanavyuoni wengine wanaonelea kitendo hiki ni wajibu.

8.Taratibu ya kuosha viungo.

Taratibu ya kuosha viungo kama ilivyoelezwa na kutambulishwa ndani ya Qur`ani Karim, nayo ni kuanzia uso halafu mikono, halafu kichwa, halafu miguu. Na pia kuanza kutawadha kwa kuanzia kulia halafu kushoto. Hadithi iliyo hadithiwa na Bibi Aisha R.A.A.H. kasema,[16]"

كَانَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يُحِبُّ التَّيَامُنَ فِي طُهُورِهِ وَنَعْلِهِ وَفِي تَرَجُّلِهِ.

Maana yake, "Alikuwa (Mtume S.A.W) anapenda kuanzia kulia katika udhu wake na katika viatu vyake anapotaka kuvaa”. Baadhi ya wanavyuoni wanasema kufuatanisha viungo kwa taratibu zake kama ilivyokuja katika kitabu cha Mwenyezi Mungu na Sunna za Mtume S.A.W. wakati wa udhu ni jambo la wajibu.

9.Kuosha viungo mara tatu tatu.

Ingawa inajuzu kuviosha viungo mara moja moja wakati wa kutawadha lakini lililo bora na afadhali na kuosha viungo mara tatu tatu ili kufuata Sunna ya Mtume S.A.W. na kwa kufanya hivyo mtu anapata ujira zaidi. Hadithi iliyo hadithiwa na Ibn Abbaas R.A.A. kasema, “Kasema Mtume S.A.W., [17]“

أَنَّهُ تَوَضَّأَ مَرَّةً فَقَالَ: هَذَا وُضُوءٌ لاَ تُقْبَلُ الصَّلاَةُ إِلاَّ بِهِ»، ثُمَّ تَوَضَّأَ اثْنَتَيْنِ اثْنَتَيْنِ فَقَالَ: مَنْ ضَاعَفَ ضَاعَفَ اللَّهُ لَهُ»؛ ثُمَّ تَوَضَّأَ ثَلاَثًا ثَلاَثًا فَقَالَ: هَذَا وُضُوئِي وَوُضُوءُ الأَنْبِيَاءِ مِنْ قَبْلِي.

Maana yake, "Alipotawadha (Mtume S.A.W.) mara moja akasema, "Huu udhu, haikubaliwi Salaa ila kwa udhu huu," halafu akatawadha mara mbili mbili akasema," "Atakaye zidisha Mola anamzidishia." Halafu alipotawadha mara tatu tatu akasema, "Huu ni udhu wangu na Mitume kabla yangu "

10. Kutumia maji kwa kiasi.

Anatakiwa mtu wakati wa kutawadha kutumia maji kwa kiasi bila kufanya israfu, na hili limeamrishwa kwa kila jambo ambalo Mwislamu analolifanya bila kujali udogo au ukubwa wake, au uchache au uwingi wake, au uthamani wake kwake. Kasema Abdullah bin Umar R.A.A., "Mtume S.A.W. Alimpita Saad R.A.A. naye anatawadha akamwambia,[18]"

مَا هَذَا السَّرَفُ يَا سَعْدُ قَالَ أَفِي الْوُضُوءِ سَرَفٌ قَالَ نَعَمْ وَإِنْ كُنْتَ عَلَى نَهْرٍ جَارٍ.

Maana yake, "Nini isirafu hii Ewe Saad”, Saad akasema, “Hata katika udhu israfu” Akasema, “Ndio hata ukiwa katika mto unaotembea."

Published By Sh. Hafidh Al-Sawafi

Zifuatazo ni shuruti za sunna za udhu, ambazo Mtume wetu  S.A.W. alizifanya na aliamrisha tuzifanye:

1.Kupiga msuwaki wakati wa kutia udhu.

Kupiga msuwaki wakati wa kutia udhu, ni katika Sunna ya Mtume S.A.W., na mtu anapiga mswaki wakati wa kutawadha kabla hajaanza kutawadha. Hadithi iliyo hadithiwa na Abu Huraira R.A.A. kasema, “Kasema Mtume S.A.W,[1]"

لَوْلاَ أَنْ أَشُقَّ عَلَى أُمَّتِي لأَمَرْتُهُمْ بِالسِّوَاكِ عِنْدَ كُلِّ صَلاَةٍ وَكُلِّ وُضُوءٍ.

Maana yake, "Ningelikuwa si uhofii uma wangu ningeli waamrisha kupiga msuwaki wakati wa kila Salaa na wakati wa kila udhu."

2.Kutaja jina la Mwenyezi Mungu:

Kutaja jina la Mwenyezi Mungu mwanzo, yaani kusema “Bismillah”. Hadithi iliyo hadithiwa na Abu Huraira R.A.A. kasema, “Kasema Mtume S.A.W., [2]"

لا وُضُوءَ لِمَنْ لَمْ يَذْكُرْ اسْمَ اللَّهِ تَعَالَى عَلَيْهِ.

Maana yake, "Hana udhu asiyetaja jina la Mwenyezi Mungu Mtukufu wakati wa kutawadha."

UKUMBUSHO MUHIMU:

Wamekhitilafiana wanavyuoni kutaja jina la Mweneyezi Mungu wakati wa kuanza kujitia udhu, wengi wao wamesema ni jambo la kupendeza na sio wajibu, na baadhi yao wamesema ni wajibu. Na Mwenyezi Mungu Mtukufu ndie mjuzi zaidi. Kwa kuondokana na khitilafu na kuchukua tahadhari ni bora kutaja jina la Mwenyezi Mungu awali wakati wa kutawadha.

3 .Kuosha viganja vya mikono kabla ya kuanza kutawadha.

Kuosha viganja vya mikono mwanzoni wakati tu anapoanza kutawadha, na wala asiingize mikono yake katika maji anayotaka kutawadhia mpaka kwanza aioshe, kama alivyoamrisha Mtume S.A.W. Hadithi iliyotolewa na Ibn Abbaas R.A.A. kasema, "Kasema Mtume S.A.W. [3],"

إِذَا اسْتَيْقَظَ أَحَدُكُمْ مِنْ نَوْمِهِ فَلاَ يَغْمِسْ يَدَهُ فِي الإِنَاءِ حَتَّى يَغْسِلَهَا ثَلاَثاً، لأَنَّهُ لاَ يَدْرِي أَيْنَ بَاتَتْ يَدُهُ.

Maana yake, "Akiamka mmoja wenu kutoka usingizini mwake asiingize mikono yake katika chombo cha maji mpaka aioshe mara tatu kwani hajui wapi mkono wake ulilala."

4. Kusukutua.

Kusukutua mdomo wakati wa udhu ni Sunna ya Mtume wetu S.A.W. nayo ni kwa ajili ya kusafisha mdomo kwa ndani. Hadithi iliyo hadithiwa na Jabir bin Zaid kasema, [4]"

بَلَغَنِي عَنْ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ أَنَّهُ تَمَضْمَضَ وَاسْتَنْشَقَ مِنْ غَرْفَةٍ وَاحِدَةٍ.

 Maana yake, “Nimepata habari kwamba Mtume wa Mwenyezi Mungu S.A.W. alisukutua na akavuta maji puani (na akayatoa) kwa gao moja.”

Kitendo hiki cha kusukutua na kutia maji puani na kuyapenga baadhi ya wanavyuoni wameonelea ni wajibu na kwamba udhu wa mtu hautimii ikiwa hakufanya hivyo.

5. Kutia maji puani na kuyapandisha ndani na kuyapenga.

Kutia maji puani na kuyavuta ndani na kuyapenga ni Sunna ya Mtume S.A.W. madhumuni ni kuiosha pua kwa ndani Hadithi iliyo hadithiwa na Ibn Abbaas R.A.A. kasema, "Kasema Mtume S.A.W[5],"

إِذَا تَوَضَّأْتَ فَضَعْ فِي أَنْفِكَ مَاءً ثُمَّ اسْتَنْثِرْ.

Maana yake, "Unapotawadha tia maji katika pua yako na uyapenge." Pia hadithi iliyo hadithiwa na Ibn Abbaas R.A.A. kasema, "Kasema Mtume S.A.W., [6],"

إِذَا اسْتَنْشَقْتَ فَأَبْلِغْ إِلاَّ أَنْ تَكُونَ صَائِمًا.

Maana yake, "Unapovuta maji puani hakikisha yamefika mwisho wake isipokuwa ikiwa umefunga." Kuna baadhi ya wanaotawadha kuziosha pua zao kwa nje au kuzipakaa maji tu hili ni kosa na wala haitoshelezi kwa udhu, ni muhimu kwa kila anayetawadha kuyavuta maji puani mwake na kuyapenga. (Kitendo hiki cha kusukutua na kutia maji puani na kuyapenga baadhi ya wanavyuoni wameonelea ni wajibu na kwamba udhu wa mtu hautimii ikiwa hakufanya hivyo). Kitendo cha kuingiza kidole ndani ya pua na mdomo wakati wa kutawadha kwa kusafisha hakina dalili yeyote katika sunna, na wala hakikuamrishwa na ni bora kukiacha kwa yule anayekifanya.

6.Kupakaa masikio maji.

Wamekhitilafiana wanavyuoni jinsi ya kuyapakaa masikio, wanavyuoni wengine wanasema unapakaa kwa kutumia maji  yale yale uliyopakaa kichwani, na wengine wanasema unapakaa kwa maji mengine. Na wale wanaosema unatumia maji yale yale wameegemeza hoja yao katika hadithi iliyo hadithiwa na Jabir bin Zaid R.A.A. kasema, “Kasema Mtume S.A.W.[7] "

الأُذُنَانِ مِنَ الرَّأْسِ.

Maana yake, "Masikio ni sehemu ya kichwa.". Na pia Hadithi iliyo hadithiwa na Jabir bin Zaid R.A.A. kasema, [8] “

أَنَّهُ غَرَفَ غَرْفَةً فَمَسَحَ بِهَا رَأْسَهُ وَأُذُنَيْهِ.

 Maana yake, “(Mtume S.A.W) alichukua gao moja la maji na akapakaa kichwa chake na masikio yake”.

Na kupakaa maji katika sikio inakuwa kwa kupakaa ndani na nje ya sikio mara moja tu.

7.Kuosha viungo bila kuwacha muda baina yake.

Kuosha viungo vyote kwa wakati mmoja bila kuwacha muda baina yake, yaani ukianza kutawadha basi utawadhe mpaka umalize ndio uanze shughuli nyingine. Wanavyuoni wengine wanaonelea kitendo hiki ni wajibu.

8.Taratibu ya kuosha viungo.

Taratibu ya kuosha viungo kama ilivyoelezwa na kutambulishwa ndani ya Qur`ani Karim, nayo ni kuanzia uso halafu mikono, halafu kichwa, halafu miguu. Na pia kuanza kutawadha kwa kuanzia kulia halafu kushoto. Hadithi iliyo hadithiwa na Bibi Aisha R.A.A.H. kasema,[9]"

كَانَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يُحِبُّ التَّيَامُنَ فِي طُهُورِهِ وَنَعْلِهِ وَفِي تَرَجُّلِهِ.

Maana yake, "Alikuwa (Mtume S.A.W) anapenda kuanzia kulia katika udhu wake na katika viatu vyake anapotaka kuvaa”. Baadhi ya wanavyuoni wanasema kufuatanisha viungo kwa taratibu zake kama ilivyokuja katika kitabu cha Mwenyezi Mungu na Sunna za Mtume S.A.W. wakati wa udhu ni jambo la wajibu.

9.Kuosha viungo mara tatu tatu.

Ingawa inajuzu kuviosha viungo mara moja moja wakati wa kutawadha lakini lililo bora na afadhali na kuosha viungo mara tatu tatu ili kufuata Sunna ya Mtume S.A.W. na kwa kufanya hivyo mtu anapata ujira zaidi. Hadithi iliyo hadithiwa na Ibn Abbaas R.A.A. kasema, “Kasema Mtume S.A.W., [10]“

أَنَّهُ تَوَضَّأَ مَرَّةً فَقَالَ: هَذَا وُضُوءٌ لاَ تُقْبَلُ الصَّلاَةُ إِلاَّ بِهِ»، ثُمَّ تَوَضَّأَ اثْنَتَيْنِ اثْنَتَيْنِ فَقَالَ: مَنْ ضَاعَفَ ضَاعَفَ اللَّهُ لَهُ»؛ ثُمَّ تَوَضَّأَ ثَلاَثًا ثَلاَثًا فَقَالَ: هَذَا وُضُوئِي وَوُضُوءُ الأَنْبِيَاءِ مِنْ قَبْلِي.

Maana yake, "Alipotawadha (Mtume S.A.W.) mara moja akasema, "Huu udhu, haikubaliwi Salaa ila kwa udhu huu," halafu akatawadha mara mbili mbili akasema," "Atakaye zidisha Mola anamzidishia." Halafu alipotawadha mara tatu tatu akasema, "Huu ni udhu wangu na Mitume kabla yangu "

10. Kutumia maji kwa kiasi.

Anatakiwa mtu wakati wa kutawadha kutumia maji kwa kiasi bila kufanya israfu, na hili limeamrishwa kwa kila jambo ambalo Mwislamu analolifanya bila kujali udogo au ukubwa wake, au uchache au uwingi wake, au uthamani wake kwake. Kasema Abdullah bin Umar R.A.A., "Mtume S.A.W. Alimpita Saad R.A.A. naye anatawadha akamwambia,[11]"

مَا هَذَا السَّرَفُ يَا سَعْدُ قَالَ أَفِي الْوُضُوءِ سَرَفٌ قَالَ نَعَمْ وَإِنْ كُنْتَ عَلَى نَهْرٍ جَارٍ.

Maana yake, "Nini isirafu hii Ewe Saad”, Saad akasema, “Hata katika udhu israfu” Akasema, “Ndio hata ukiwa katika mto unaotembea."

Published By Sh. Hafidh Al-Sawafi

 Vifuatavyo ni vitendo ambavyo vina pendeza kuvifanya wakati wa udhu na mtu atalipwa thawabu kufuatana na nia yake.

8.1. Dua baada ya udhu.

Inapendeza mtu baada ya kutawadha udhu wa Salaa kuomba dua, na dua zilizo bora ni zile alizotufundisha Mtume S.A.W.  Hadithi aliyoitoa Said bin Jabir R.A.A kasema: Kasema Mtume S.A.W. atakayesema baada ya udhu,[1]"

سبحانك اللهم وبحمدك أشهد أن لا اله إلا أنت أستغفرك وأتوب إليك.

SUBHHANAKA  ALLAHUMMA WA BIHAMDIKA ASH-HADU AN LAA ILAHA ILA ANTA ASTAGHFIRUKA WA ATUBU ILAIKA.

Maana yake, "Umetakasika Ewe Mwenyezi Mungu na sifa zote nzuri ni Zako[2]. Nashuhudia hakuna Mwenyezi Mungu anaepaswa kuabudiwa kwa haki isipokuwa Wewe, nakuomba maghufira na natubu Kwako." Basi dua hii itafungwa kwa muhuri halafu itawekwa chini ya arshi na haitafunguliwa mpaka siku ya kiama." Au akatawadha  udhu vizuri halafu akainua mikono yake juu na akasema,[3]"

أَشْهَدُ أَنْ لا إِلَهَ إِلا اللَّهُ وَحْدَهُ لا شَرِيكَ لَهُ وَأَنَّ مُحَمَّدًا عَبْدُهُ وَرَسُولُهُ إِلَّا فُتِحَتْ لَهُ أَبْوَابُ الْجَنَّةِ الثَّمَانِيَةُ يَدْخُلُ مِنْ أَيِّهَا شَاءَ.

ASH-HADU AN LA ILAHA ILLA LLAH WAHDAHU LA SHARIKA LAHU WA  ASH-HADU ANNA MUHAMMADAN ABDUHU WA RASUULUHU. Atafunguliwa milango ya Pepo minane na ataambiwa aingie kupitia mlango wowote ule anaotaka." Maana yake, "Nashuhudia kwamba hakuna Mungu isipokuwa Allah, hana mshirika yeyote yule na Muhammad (S.A.W.) ni mja wake na Mtume wake." Lakini ieleweke wazi thawabu zote hizi mtu anazipata baada ya kwanza kutimiza ibada zote za faridha zinazo muwajibikia.

UKUMBUSHO MUHIMU.

Wakati mtu anatia udhu nia inakuwa kujitoharisha na vitengua udhu vyote. Na anaendelea kuwa na udhu ali mradi udhu wake haukuharibika, na udhu huo anaweza kuutumia kwa ibada zote anazotaka kuzifanya.

Published By Sh. Hafidh Al-Sawafi

 Vifuatavyo hapa chini ni baadhi ya vitendo ambavyo havipendezi kufanywa wakati wa kujitia udhu, ingawa mambo hayo au vitendo hivyo haviharibu udhu wa mtu wa wakati ule, lakini ni katika mambo au vitendo ambavyo havipendezi na afadhali kuviacha.

1.Kutawadha katika sehemu zenye najasa.

Haipendezi kwa mtu kutawadhia sehemu zilizo na najasa isije ile najasa ikampata yeye au ikaiingia katika yale maji au katika mavazi yake.

2.Kuzungumza.

Haipendezi mtu kuzungumza mazungumzo ya aina yoyote yale mbali na dhikri wakati wa kutawadha, hata kwa kujibu salam.

3.Kutawadhia vyombo vya fedha au dhahabu.

Wamekhitilafiana wanavyuoni kwa kutumia vyombo vya dhahabu na fedha kwa kutawadhia. Baadhi yao wameharamisha. Kasema Sheikh Salmy, "Wamekhitilafiana Wanavyuoni kwa matumizi ya vyombo vya dhahabu na fedha pasi na kunywea, na sahihi kwangu ni haramu.[1]" Ama kutumia vyombo vya fedha na dhahabu kwa kulia au kunywea ni haramu kabisa. Hadithi ya Bibi Umm Salama R.A.A.H., kasema, “Kasema Mtume S.A.W,[2].,"

الَّذِي يَشْرَبُ فِي آنِيَةِ الْفِضَّةِ إِنَّمَا يُجَرْجِرُ فِي بَطْنِهِ نَارَ جَهَنَّمَ

Maana yake, "Atakayenywea katika chombo cha fedha basi utamfikicha katika tumbo lake Moto wa jahannamu."

4.Kutawadha uchi hata ikiwa giza.

Haipendezi kwa mtu kutawadha uchi hata akiwa sehemu yuko peke yake. Na ina haramishwa kwa sehemu iliyo wazi ambazo watu wanaweza kumuona.

5.Kuzidisha kutia maji viungo.

Haipendezi kuzidisha maji viungo wakati wa kutawadha; kwa viungo ambavyo vinatakiwa kuoshwa visioshwe zaidi ya mara tatu, na vile vinavyotakiwa kupanguswa visipangushwe zaidi ya mara moja.

6.Kuacha Sunna yeyote ile.

Haipendezi kuacha sunna yeyote ile ya udhu iliothibiti kutoka kwa Mtume S.A.W.

7. Kutawadha ukiwa umesimama.

Haipendezi kutawadha ukiwa umesimama, kipimo hiki wamechukulia wanavyuoni waliosema kuwa Mtume S.A.W. alikuwa akitawadha akiwa amekaa. Lakini ukitawadha umesimama haiharibu udhu.

Published By Sh. Hafidh Al-Sawafi

Yafuatayo hapa chini ni baadhi ya mambo ambayo yakifanywa yanaharibu udhu:

1.Kutoka katika Uisilamu:

Ikiwa mtu atatoka katika Uisilamu (kurtadi) basi hata kama alikuwa ametawadha basi udhu wake una haribika.

2.Kukamata uchi.

Kukamata uchi wako mwenyewe au wa mwengineo bila ya kuwepo sitara ya aina yoyote, ile kuna haribu udhu. Hadithi ya Jabir bin Zaid R.A.A. kasema, “Kasema Mtume S.A.W,[1] “

إِذَا مَسَّتِ الْمَرْأَةُ فَرْجَهَا فَلْتَتَوَضَّأْ.

Maana yake, “Mwanamke akiugusa uchi wake basi lazima atawadhe.” Pia hadithi iliyo hadithiwa na Ibn Abbaas R.A.A kasema, “Kasema Mtume S.A.W,[2].,"

إِذَا مَسَّ أَحَدُكُمْ ذَكَرَهُ فَلْيَتَوَضَّأْ.

Maana yake, "Ikiwa ataukamata mmoja wenu (mwanamume) utupu wake na atawadhe."

3.Kumkamata mwenye najasa sehemu ya najasa au najasa.

Kumkamata mtu alie na najasa sehemu ya najasa ikiwa kama mmoja wao ana unyevu nyevu, anaeshikwa, au anaeshika, basi kuna haribu udhu. Hali kadhalika kukamata najasa iliyo na unyevunyevu au anaeishika ana unyevunyevu kuna haribu udhu.

3.1. Kugusana au kukamatana na mshirikina wakati mmoja wao ana unyevunyevu basi kuna haribu udhu. Kasema Mwenyezi Mungu Mtukufu katika Surat At-Ttawba aya ya 28, kasema,"

{ يَأَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِنَّمَا الْمُشرِكُونَ نَجَسٌ }

Maana yake, "Enyi Mliyoamini, hakika washirikina ni najisi." Pia Hadithi aliyoitoa Abu Huraira kasema, “Mtume S.A.W. alimwamrisha mtu mmoja (mushrik) aliyesilimu kwenda kuoga mara baada tu ya kusilimu kwake. Wanavyuoni wamekhitilifiana katika unajisi ulio kusudiwa wa washirikina; wanavyuoni wengine wanasema unajisi uliko kusudiwa ni unajisi wa kinafsi (maanawia) kwa hiyo hauharibu udhu. Na wengine wamesema unajisi ulio kusudiwa ni wa kimwili (kihisia) basi kugusana nao kuna haribu udhu ikiwa mmoja wao ana unyevu nyevu. Na wale walio sema ni unajisi wa kimwili baadhi yao wanasema, wale washirikina katika waliopewa vitabu kuwa ni tahiri, kwa jinsi vile tumeruhusiwa kula vyakula vyao vilivyokuwa halali kuliwa na kuowa katika wanawake zao.

3.2 Kushika maiti ya mnyama wa nchi kavu ambae hutokwa na damu, aliekufa bila kuchinjwa kisheria kuna haribu udhu. Kasema Mola Mtukufu katika Surat Al-Ana`am aya ya 145, “

} إِلا أَنْ يَكُونَ مَيْتَةً.{

Maana yake, “Isipo kuwa kiwe ni nyamafu”.

Ama kuhusu maiti za wanaadamu wanavyuoni wanasema maiti ya Mwislamu haiharibu udhu. Hadithi iliyo hadithiwa na Abu Huraira R.A.A. kasema, “Kasema Mtume S.A.W,[3].,"

إِنَّ الْمُؤْمِنَ لا يَنْجُسُ.

Maana yake, "Hakika aliyeamini hanajisishi."

4.Kuangalia yaliyoharamishwa kwa kukusudia:

Kila jambo lilokatazwa kuangalia mtu akiliangalia makusudi linaharibu udhu. Kasema Mwenyezi Mungu S.W.T katika Surat An-Nur aya ya 30 na 31,"

{قُل لِّلمُؤمِنِينَ يَغُضُّوا مِن أَبصَارِهِم } { وَقُل لِّلمُؤمِنَاتِ يَغضُضنَ مِنْ أَبصَارِهِنَّ}

Maana yake, "Waambie Waumini wanaume wainamishe macho yao (wasitazame yaliyokatazwa). "Na waambie Waumini wanawake wainamishe macho yao." Wasitazame yaliyo katazwa.

4.1.Kuangalia uchi kwa kukusudia.

Kuangalia uchi wa mtu mwingine kwa kukusudia kunaharibu udhu, na ni katika madhambi makubwa ambayo mtu lazima ajiepushe nayo.  Kasema Mtume S.A.W.[4],"

لعن الله الناظر والمنظور اليه.

Maana yake, "Anamlaani Mwenyezi Mungu anayeutazama uchi wa mwenziwe na anayetazamwa.” Pia hadithi iliyo hadithiwa na Ibn Abbaas R.A.A. kasema, “Kasema Mtume S.A.W.[5], “

مَلْعُونٌ مَنْ نَظَرَ إِلَى فَرْجِ أَخِيهِ.

Maana yake, "Amelaaniwa mwenye kuangalia utupu wa nduguye."

Na uchi wa mwanamume ni kutoka kwenye kitovu mpaka magotini na vyote hivi viwili ni sehemu ya uchi. Hadithi iliyo hadithiwa na Mohamed bin Jahshii kasema, “Kasema Mtume S.A.W. kumwambia Muamar alipo kuta mapaja yake yamemfunuka,[6] “

يَا مَعْمَرُ غَطِّ فَخِذَيْكَ فَإِنَّ الْفَخِذَيْنِ عَوْرَةٌ .

Maana yake, "Ee Muamar funika mapaja yako kwani mapaja ni uchi." Na uchi wa mwanamke unaohitajiwa kusitiriwa ni mwili mzima isipokuwa viganja na uso wake. Kasema Mwenyezi Mungu Mtukufu katika SuratAn-Nnur aya ya 31, kasema,"

﴿وَلاَيُبدِينَ زِينَتَهُنَّ إِلاَّمَاظَهَرَمِنهَا﴾.

Maana yake, "Wala wasidhihirishe viungo vyao isipokuwa vinavyodhihirika (navyo ni uso na vitanga vya mikono.)"

Hadithi iliyo hadithiwa na Bibi Aisha R.A.A.H. Kasema nilipokuwa na Mtume S.A.W. aliingia Asmaa bint Abu Bakar  akiwa amevaa nguo nyepesi, Mtume S.A.W. alipomwona aligeuza uso wake na akasema kumwambia,[7]"

يَا أَسْمَاءُ إِنَّ الْمَرْأَةَ إِذَا بَلَغَتْ الْمَحِيضَ لَمْ تَصْلُحْ أَنْ يُرَى مِنْهَا إِلَّا هَذَا وَهَذَا وَأَشَارَ إِلَى وَجْهِهِ وَكَفَّيْهِ.

Maana yake, "Ewe Asmaa! Mwanamke akishaanza kwenda hedhi (yaani akishavunja ungo) haimjuzii kwake kuonekana (umbo lake) isipokuwa hii na hii  akaashiria uso na vitanga vya mikono." Hadithi hii imebainisha nini mwanamke anachowajibika kukifunika na kipi anachoweza kuonesha mbele ya watu wasio maharimu zake[8]. Na iwapo kama mwanamke yeye mwenyewe atafikiria kwamba kuonesha uso wake kutaleta fitina basi atawajibika kuufunika uso wake pia kwa kuhofia ile fitina.

4.2.Kuchungilia nyumba za watu bila idhini kwa kukusudia.

Kuchungilia nyumba za watu bila idhini kwa kukusudia, kwa nia ya kuwa kashifu (kuwafeli) na kujua siri zao kunaharibu udhu. Kasema Abu Huraira R.A.A., "Kasema Mtume S.A.W.[9],"

ولا يحل لامرىء مسلم أن ينظر في قعر بيت فإن نظر فقد دمر.

Maana yake, "Haimjuzii mtu muisilamu kuchungulia ndani ya nyumba (za mtu bila ya idhini) na akiangalia atakuwa ameangamia.” Yaani amefanya maasia.

4.3.Kuangalia barua ya mtu kwa kukusudia.

Kuangalia barua ya mtu kwa kukusudia kunaharibu udhu. Kasema Mtume S.A.W.[10],"

مَنْ نَظَرَ فِي كِتَابِ أَخِيهِ بِغَيْرِ إِذْنِهِ فَإِنَّمَا يَنْظُرُ فِي النَّارِ.

Maana yake, "Atakayeangalia barua ya mtu (yaani kuisoma) bila idhini yake basi anaangalia katika moto.”

5.Kusikiliza mambo yaliyoharamishwa kwa kukusudia.

Kusikiliza mambo yote yale yaliyoharamishwa ni maasia na yanaharibu udhu, kama yafuatayo:

5.1. Kumsikiliza anaelia kwa kuomboloza.

Kukaa na kumsikiliza mfiwa anayelia na kuomboleza wakati wa msiba wa kufiwa, ni katika maasia makubwa, na kuna haribu udhu. Hadithi iliyo hadithiwa na Ibn Abbaas R.A.A. kasema, “Kasema Mtume S.A.W.[11],"

لُعِنَتِ النَّائِحَةُ وَالْجَالِسَةُ إِلَيْهَا وَالْمُسْتَمِعَةُ.

Maana yake "Amelaaniwa mwombolezaji mwanamke anayemlilia maiti na anayekaa naye, na anayemsikiliza”. Pia Hadithi iliyo hadithiwa na Ibn Abbaas R.A.A. kasema, “Kasema Mtume S.A.W,[12] “

صَوْتَانِ مَلْعُونَانِ فِي الدُّنْيَا وَالآخِرَةِ: صَوْتُ مِزْمَارٍ عِنْدَ نَغْمَةٍ، وَصَوْتُ مُرِنَّةٍ عِنْدَ مُصِيبَةٍ.

Maana yake, “Sauti mbili zimelaaniwa dunia na akhera, sauti za zumari inapopigwa na sauti ya kulia kwa kuomboleza kwenye msiba (wa kufiwa)”.

5.2. Kusikiliza muziki:

Kusikiliza miziki na vinanda na zumari kunaharibu udhu. Hadithi iliyo hadithiwa na Anas bin Malik  R.A.A. kasema, "Kasema Mtume S.A.W,[13]"

من قعد إلي قينة يستمع منها صب الله في أذنيه الآنك (الرصاص المذاب) يوم القيامة.

Maana yake, "Atakayekaa kwa mwimbaji mwanamke anamsikiliza, atamtiliya Mwenyezi Mungu ndani ya masikio yake risasi ya moto iliyoyayuka siku ya kiyama."

5.3 Kusikiliza kwa kukusudia maneno machafu.

Kusikiliza kwa kukusudia maneno yote yale machafu au ya uongo au ya kusengenya yanaharibu udhu.

6.Kusema maneno machafu.

Kusema maneno yoyote yale machafu yaliyoharamishwa kunaharibu udhu na ni maasia.

7. Kucheka kwa sauti na dhihaka ndani ya Salaa.

Kucheka kwa sauti na dhihaka ndani ya Salaa kunaharibu Salaa na udhu. Kutoka kwa Muabad kasema, "Kasema Mtume S.A.W.[14],"

من كان منكم قهقه فليعد الوضوء والصلاة.

Maana yake, "Yule mmoja wenu aliecheka kwa sauti (kahkah) (wakati wa Salaa)  basi arudie udhu wake na Salaa.”

8.Kusengenya na kusema uongo.

Kusengenya na kusema uongo ni katika maasia na kuna haribu udhu. Hadithi iliyo hadithiwa na Ibn Abbaas R.A.A. kasema, “Kasema Mtume S.A.W.[15],"

الْغِيبَةُ تُفْطِرُ الصَّائِمَ وَتَنْقُضُ الْوُضُوءَ.

Maana yake, "Kusengenya (kusema watu) kunafuturisha saumu na kunaharibu udhu."

Kusengenya ni kumsema mtu wakati yeye hayupo mambo ambayo hatopenda kuyasikia wakati akiwepo. Na wanavyuoni wanaruhusu aina saba za kumsema mtu. Mfano: ikiwa mtu anadai haki yake kwa hakimu basi anaruhusiwa kusema kwa ajili ya kutaka haki itimie, ikiwa mtu anahitaji kuoa au kuolewa basi inaruhusiwa kumjulisha tabia ya mwoaji au mwoelewa,ikiwa mtu anajulikana kwa jina la kazi yake kama vile mwashi basi unataja jina lake na kazi yake au umbile lake, ikiwa mtu amehamia mahali kumjulisha tabia ya wakaazi wa mahali pale, ikiwa mtu anataka kumkopesha mtu na anataka kujua tabia ya yule anayetaka kukopa basi unamweleza ikiwa ni mtu mzuri au mbaya yaani kumhadharisha mtu na shari ya mtu mwingine. Kwa shuruti ya kwamba mazungumzo yale yawe yamekusudiwa hivyo na wala isiwe tena ndiyo mazungumzo, na iwe ni mara moja.

Na kwa hakika Waislamu tumekatazwa kuwatolea watu wengine aibu zao, au kupita mtu akizitangaza aibu za watu, na tumeamrishwa kuwastiri watu aibu zao. Kasema Abu Hurairah R.A.A., "Kasema Mtume S.A.W.[16],"

وَمَنْ سَتَرَ مُسْلِمًا سَتَرَهُ اللَّهُ فِي الدُّنْيَا وَالْآخِرَةِ.

Maana yake, "Atakayemsitiri Muumini (Mwislamu aibu yake) atamstiri Mwenyezi Mungu duniani na akhera." Pia kutoka kwa Abii Baraza kasema, "Kasema Mtume S.A.W[17].,"

ولا تتبعوا عوراتهم فإنه من تتبع عورات المسلمين تتبع الله عورته حتى يفضحه في بيته.

 Maana yake, "Na wala msifuatilie aibu zao, na atakae fuatilia  aibu za waisilamu, Mola atazifuatilia aibu zake mpaka Amfedheheshe nyumba kwake".

9.Kukamata miili ya wanawake ajnabi[18].

Haijuzu kuukamata mwili wa mwanamke ajnabi, na ikiwa atamkata kwa kukusudia, basi kitendo hicho kina haribu udhu.  Udhu hauharibiki kwa mtu kumkamata mkewe, au mwanamke yule ambaye ni haramu kwake kumuoa kama vile mama yake, dada yake na kadhalika. Kasema Bibi Aisha R.A.A..H,[19]"

يُقَبِّلُنِي رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ ثُمَّ يُصَلِّي وَلاَ يَتَوَضَّأُ.

Maana yake, "Alikuwa akinibusu Mtume S.A.W. halafu anasali bila ya kutawadha."

10.Kupoteza akili.

Kupoteza akili kwa maradhi, au kuzimia, au kwa kulala au kwa sababu nyingine yoyote ile, kuna haribu udhu. Kuwa na akili timamu ni shuruti ya lazima kutimia kwanza ili mtu aweze  kufanya ibada yoyote ile. Mtu asiye kuwa na akili timamu, na ambaye kwa kutokwa kwake akili yeye siyo sababu ya kupoteza akili yake ile anakuwa amesamehewa, na hahisabiwi kwa vitendo vyote anavyofanya. Kasema bibi Aisha R.A.A.H., "Kasema Mtume S.A.W, [20]"

رُفِعَ عَنْ ثَلاثَةٍ عَنْ الْمَجْنُونِ حَتَّى يَبْرَأَ وَعَنْ النَّائِمِ حَتَّى يَسْتَيْقِظَ وَعَنْ الصَّبِيِّ حَتَّى يَعْقِلَ.

Maana yake, "Wamesamehewa watatu katika umma wangu,  mtu mwehu mpaka apone,  aliyelala mpaka aamke, na mtoto mpaka abaleghe."

UKUMBUSHO MUHIMU KUHUSU USINGIZI.

Wanavyuoni wamekhitilifiana kwa kauli nyingi kuhusu usingizi ambao unaharibu udhu, kwa pamoja wamekubaliana kuwa usingizi wa yule alie lala kwa kujinyoosha fofofo unaharibu udhu, huu ni ule usingizi wa kulala kwa kuegemea kitu au kulala kwa kujinyoosha chini mwili mzima. Kutoka kwa Ibn Abbaas R.A.A., "Kasema Mtume S.A.W., alisujudu mpaka akalala na kukoroma, alipoinuka akaendelea kusali. Baadaye nikamuuliza, “Ewe Mtume wa Mwenyezi Mungu S.A.W. ulilala?,” Akajibu kwa kusema,[21]"

إِنَّمَا الْوُضُوءُ عَلَى مَنْ نَامَ مُضْطَجِعًا.

Maana yake, "Udhu ni kwa yule alielala kwa kujinyoosha (fofofo)." Pia Jabir bin Zaid R.A.A. kasema,[22]"

كَانَ أَصْحَابُ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يَنَامُونَ جُلُوسًا حَتَّى تَخْفَقَ رُؤُوسُهُمْ ثُمَّ يُصَلُّونَ وَلاَ يَتَوَضَّؤُونَ.

Maana yake, "Walikuwa Masahaba wa Mtume S.A.W. wakilala wamekaa mpaka vichwa vyao vinainama (kwa ajili ya usingizi) halafu wanasali na wala walikuwa hawatawadhi.” Yaani walikuwa wakisali kwa udhu wao ule wa mwanzo.". Wanavyuoni wamekhitilafiana kuhusu usingizi unao haribu udhu,  baadhi yao wanasema usingizi wa aina zote unaharibu udhu, na baadhi yao wanasema ni ule usingizi tu ambao mtu anapoteza fahamu yake na hakumbuki kitu kwa wakati ule ndio unao haribu udhu, na hii ni kauli yenye nguvu zaidi. Hadithi iliyo hadithiwa na Ibn Abbaas R.A.A. kasema, “Kasema Mtume S.A.W, [23]“

 الْعَيْنَانِ وِكَاءُ الدُّبُرِ.

Maana yake, “Macho mawili ni uzi mgumu usiokatika wa kuudhibitia utupu wa nyuma”. (Makusudio akilala mtu hawezi kujizuia kutokwa na upepo)

11. Kila kinachotoka njia mbili za Haja.

Kila kinachotoka katika njia mbili zinazopitia haja kina haribu udhu. Mfano: Haja kubwa, haja ndogo, upepo, damu ya hedhi, damu ya istihadha, damu ya nifasi na kama hayo.

Mfano: Kutokwa na upepo kunaharibu udhu. Lililo muhimu kufahamu ni kuwa sheitani ana tabia ya kumtia binaadamu wasiwasi mpaka akajihisi kama ametokwa na upepo na hali hakutokwa na upepo, hukumu yake ikiwa ana shaka basi mpaka mtu asikie sauti au harufu. Hadithi iliyo hadithiwa na Ibn Abbaas R.A.A. kasema, “Kasema Mtume S.A.W.,[24]"

إِذَا شَكَّ أَحَدُكُمْ فِي صَلاَتِهِ فَلاَ يَنْصَرِفْ حَتَّى يَسْمَعَ صَوْتًا أَوْ يَشُمَّ رِيحًا.

Maana yake, “Iwapo mmoja wenu atashakia katika Salaa yake (kama katokwa na upepo) asiondoke mpaka asikie sauti au anuse harufu.”. Pia Hadithi iliyo hadithiwa na Abu Huraira R.A.A. kasema, "Kasema Mtume S.A.W.,[25]"

لا وُضُوءَ إِلا مِنْ صَوْتٍ أَوْ رِيحٍ.

Maana yake, "Hapana udhu ila kwa kusikia sauti au harufu."

Kilicho kusudiwa ni mtu kuwa na uhakika kama katokwa na pepo. Ikiwa ana uhakika wa kutokwa na upepo basi itambidi atoke na aende akatawadhe, kwani mtu anaweza kutokwa na upepo bila ya kusikia harufu wala sauti.

12. Kucheua au Kutapika.

Kucheua na kutapika kuna haribu udhu. Hadithi iliyo hadithiwa na Abu Ubeida kasema, “Kasema Mtume S.A.W, [26]“

مَنْ قَاءَ أَوْ قَلَسَ فَلْيَتَوَضَّأْ.

Maana yake, “Atakaetapika au akacheu basi na atawadhe”.