Published By Sh. Hafidh Al-Sawafi

بِسْمِ اللَّهِ ٱلرَّحْمَـٰنِ ٱلرَّحِيمِ

UFUPISHO WA MASUALA YA NDOA

Shukurani ni kwa Allah mtukufu aliyeumba kila kitu jike na dume, na akateremsha neno lake kwetu:

﴿يَـأَيُّهَا ٱلنَّاسُ ٱتَّقُواْ رَبَّكُمُ ٱلَّذِى خَلَقَكُمْ مّن نَّفْسٍ وٰحِدَةٍ وَخَلَقَ مِنْهَا زَوْجَهَا وَبَثَّ مِنْهُمَا رِجَالاً كَثِيراً وَنِسَاء وَٱتَّقُواْ ٱللَّهَ ٱلَّذِى تَسَاءلُونَ بِهِ وَٱلاْرْحَامَ إِنَّ ٱللَّهَ كَانَ عَلَيْكُمْ رَقِيباً﴾

﴾Enyi watu mcheni Mola wenu ambae amekuumbeni kutokana na nafsi moja na akaumba kutokana na hiyo mke wake, na akaeneza kutokana na hao wawili wanaume wengi na wanawake, na mcheni Allah ambae kwake yeye munaombana na (mutahadhari musije mukavunja haki za)  jamaa zenu wa ukoo. Hakika Allah amekuwa juu yenu ni mwenye kufuatilia vizuri﴿ [Nisaa 04/01].

Na rehma na amani ziwe kwa mtukufu wa daraja Mtume wa Allah Mtume wetu Muhammad aliyesema: "Iliyotimia zaidi katika waumini imani yake ni mwenye tabia nzuri zaidi katika wao, na mbora wenu ni yule aliye mbora wenu kwa wa jumbani kwake, na mimi ni mbora wenu kwa wa nyumbani kwangu". Rehma na amani ziwe kwake na Aali zake na Maswahaba wake na kila mwenye kufuata njia ya uongofu wake mpaka siku ya malipo.

Ama baada ya hayo,, huu ni ufupisho wa masuala ya doa kwa mujibu wa sheria ya kiislamu kama yalivyokuja katika Qur-ani tukufu na Sunna ya Mtume wa Allah (s.a.w).

Published By Sh. Hafidh Al-Sawafi

Hakika Allah mtukufu amejaalia kuishi pamoja kwa njia ya ndoa ni lengo la kupata kizazi, rehma na utulivu, basi amesema Allah mtukufu:

﴿ وَمِنْ ءايَـٰتِهِ أَنْ خَلَقَ لَكُم مّنْ أَنفُسِكُمْ أَزْوٰجاً لّتَسْكُنُواْ إِلَيْهَا وَجَعَلَ بَيْنَكُم مَّوَدَّةً وَرَحْمَةً إِنَّ فِى ذَلِكَ لايَـٰتٍ لّقَوْمٍ يَتَفَكَّرُونَ﴾

﴾Na katika ishara zake ni kuumba kwa ajili yenu -kutokana na nafsi zenu- wake, ili mupate utulivu kwao, na amejaalia baina yenu mapenzi na rehema; hakika katika hilo kuna ishara za wazi kwa watu wanaofikiri﴿ [Ruum 30/21]

Published By Sh. Hafidh Al-Sawafi

Allah mtukufu amewapa Wanaume nafasi ya kuchaguwa wale waliopendeza kwao katika wanawake waumini, basi amesema:

﴿فَٱنكِحُواْ مَا طَابَ لَكُمْ مّنَ ٱلنّسَاء مَثْنَىٰ وَثُلَـٰثَ وَرُبَاعَ فَإِنْ خِفْتُمْ أَلاَّ تَعْدِلُواْ فَوٰحِدَةً أَوْ مَا مَلَكَتْ أَيْمَـٰنُكُمْ ذٰلِكَ أَدْنَىٰ أَلاَّ تَعُولُواْ﴾

﴾Basi oweni wale waliopendeza kwenu katika wanawake, wawili, na watatu, na wanne^([1]), na mukiogopa ya kuwa hamutofanya uadilifu basi mmoja anatosha, au yule aliyemilikiwa na mikono yenu ya kiume (mjakazi), hayo ndio uchache ili musije mukapata uzito﴿  [Nisaa 04/03]

Muislamu wa kike au wa kiume haruhusiwi kufunga ndoa na asiyekuwa muislamu mpaka aamini dini ya kiislamu, amesema Allah mtukufu:

﴿وَلاَ تَنْكِحُواْ ٱلْمُشْرِكَـٰتِ حَتَّىٰ يُؤْمِنَّ وَلامَةٌ مُّؤْمِنَةٌ خَيْرٌ مّن مُّشْرِكَةٍ وَلَوْ أَعْجَبَتْكُمْ وَلاَ تُنكِحُواْ ٱلْمُشِرِكِينَ حَتَّىٰ يُؤْمِنُواْ وَلَعَبْدٌ مُّؤْمِنٌ خَيْرٌ مّن مُّشْرِكٍ وَلَوْ أَعْجَبَكُمْ أُوْلَـئِكَ يَدْعُونَ إِلَى ٱلنَّارِ وَٱللَّهُ يَدْعُواْ إِلَى ٱلْجَنَّةِ وَٱلْمَغْفِرَةِ بِإِذْنِهِ وَيُبَيِنُ آيَـٰتِهِ لِلنَّاسِ لَعَلَّهُمْ يَتَذَكَّرُونَ﴾

﴾Na musiwaowe washirikina mpaka waamini, na mjakazi muumini ni bora kuliko mshirikina hata kama atakupendezeni. Na musiwaozeshe washirikina mpaka waamini, na mtumwa muumini ni bora kuliko mshirikina hata kama atakupendezeni; hao wanaita katika moto, na Allah anaita katika Pepo na Usamehevu kwa idhini yake. Na anabainisha aya zake kwa watu ili wao wakumbuke﴿ [Baqarah 02/221].

Lakini inaruhusiwa kwa wanaume wa Kiislamu kuwaowa wanawake wa Ahli l-kitabu (Mayahudi na Wakiristo) wale waliojihifadhi vizuri, na kwa kuheshimu usimamizi wa mume katika nyumba, na ruhusa hiyo inazingatiwa pale watakapokuwa Waislamu ndio watawala katika nchi, na serikali inazingatia kuwa Uislamu ndio dini yake, kwa sababu lengo la ndoa sio kupitisha matamanio tu, bali na kuhifadhi kizazi vile vile, amesema Allah mtukufu:

﴿ٱلْيَوْمَ أُحِلَّ لَكُمُ ٱلطَّيّبَـٰتُ وَطَعَامُ ٱلَّذِينَ أُوتُواْ ٱلْكِتَـٰبَ حِلٌّ لَّكُمْ وَطَعَامُكُمْ حِلٌّ لَّهُمْ وَٱلْمُحْصَنَـٰتُ مِنَ ٱلْمُؤْمِنَـٰتِ وَٱلْمُحْصَنَـٰتُ مِنَ ٱلَّذِينَ أُوتُواْ ٱلْكِتَـٰبَ مِن قَبْلِكُمْ إِذَا ءاتَيْتُمُوهُنَّ أُجُورَهُنَّ مُحْصِنِينَ غَيْرَ مُسَافِحِينَ وَلاَ مُتَّخِذِى أَخْدَانٍ وَمَن يَكْفُرْ بِٱلإيمَـٰنِ فَقَدْ حَبِطَ عَمَلُهُ وَهُوَ فِى ٱلاْخِرَةِ مِنَ ٱلْخَـٰسِرِينَ﴾

﴾Leo yamehalalishwa kwenu yaliyo mazuri. Na chakula cha waliopewa kitabu (mayahudi na wakiristo) ni halali kwenu, na chakula chenu ni halali kwao, na wanawake waliojihifadhi vizuri katika waumini, na wanawake waliojihifadhi vizuri katika waliopewa kitabu kabla yenu (mayahudi na wakiristo) ikiwa mutawapa mahari zao na hali mumejihifadhi vizuri, sio kwa njia ya uzinifu wala kwa urafiki wa kinyumba, na atakayeikufuru Imani basi hakika zimeporomoka amali zake, na yeye katika Akhera ni katika waliokhasirika﴿ [Maidah 05/05].

Mwanamke pia halazimishwi kufunga ndoa na mwanamme asiyemtaka, imepokewa kuwa alikuja Binti kwa Mjumbe wa Allah (s.a.w) na akasema: "Hakika baba yangu amenifungisha ndoa na mtoto wa ndugu yake ili anyanyue kwa hilo udhaifu wake". Basi Mtume wa Allah (s.a.w) akampa huyo bint khiyari yake katika hilo. Hapo huyo Binti akasema: "Nimelipitisha alilolifanya baba yangu, lakini nimetaka wanawake wajue ya kuwa Mababa hawana chochote katika hili (yaani katika kulazimisha ndoa bila ya ridhaa ya mwanamke)" [Ibnu maajah 1874].

Basi hakuna ndoa mpaka yapatikane haya yafuatayo:

1.      Maridhio matatu:

1)   Maridhio ya mwanamme anayetaka kuowa.

2)   Maridhio ya mwanamke anayetaka kuolewa.

3)   Maridhio ya Walii^([2]) wa mwanamke anayetaka kuolewa.

Amesema Mtume wa Allah (s.a.w) ((Mjane ana haki zaidi ya nafsi yake kuliko walii wake, na bikra anatakiwa idhini katika nafsi yake, na idhini yake ni kunyamaza kwake)) na amesema (s.a.w) vilevile: ((na hakuna ndoa isipokuwa kwa Walii na Mahari na Ushahidi)) [Rabii 511].

2.      Mahari: nacho ni kiwango maalumu cha mali kinachobainishwa kwa makubaliano kuwa ni sadaka ya mwanamke, na mahari haina kiwango maalumu, nayo ni haki ya mwanamke anayeolewa, amesema Allah mtukufu:

﴿وَءاتُواْ ٱلنّسَاء صَدُقَـٰتِهِنَّ نِحْلَةً فَإِن طِبْنَ لَكُمْ عَن شَىْء مّنْهُ نَفْساً فَكُلُوهُ هَنِيئاً مَّرِيئاً﴾

﴾Na wapeni wanawake mahari zao, ni tunzo, basi wakiwa safi kwa kuwapa nyinyi chochote humo -kwa nafsi zao- kuleni kwa uzuri na usafi﴿ [Nisaa 04/04]

3.      Fungo la ndoa: Fungo hilo ni lazima lishuhudiwe na wanaume waislamu wasiopungua wawili, amesema Mtume Muhammad (s.a.w): ((Hakuna doa isipokuwa kwa Walii, na Mahari, na Ushahidi))

[Rabii 510].

Published By Sh. Hafidh Al-Sawafi

Dini na tabia ndio msingi wa kuijenga nyumba: Sheria ya Uislamu imezingatia kuwa dini na tabia ndio misingi muhimu ya kuhakikisha utulivu, heshima, na mapenzi baina ya mume na mke, na kuleta mazao ya kizazi bora, kwa sababu kila mmoja katika wao atakuwa yumo katika Ibada ya kumtii Mola wake mtukufu kwa kuyatimiza yale aliyoamrisha, basi sheria ya Allah mtukufu inawakamata wote wawili mume na mke, kila mmoja wao anakuwa katika njia ya kumtii Mola wake katika kuzingatia haki za mwenzake, basi Mtume wa Allah (s.a.w), amebainisha kwa Waumini wa kiume ni nani mwanamke mwenye barka zaidi na mapenzi kwa kusema:

((تُنْكَحُ الْمَرْأَةُ لأَِرْبَعٍ: لِمَالِهَا، وَلِحَسَبِهَا، وَجَمَالِهَا، وَلِدِيْنِهَا، فَاظْفَرْ بِذَاتِ الدِّيْنِ تَرِبَتْ يَدَاكَ))

((Anaolewa mwanamke kwa mambo manne: Kwa Mali yake, na kwa Ukoo wake, na Uzuri wake, na kwa Dini yake. Basi shinda kwa mwenye dini itaneemeka mikono yako)). [Bukhari 5090]

Na amewaelekea upande wa mwanamke kwa njia ya mkusanyo, nayo ni njia inayowakamata Mawalii na wanawake wanaotaka kuolewa, basi akawaambia:

((إِذَا خَطَبَ إِلَيْكُمْ مَنْ تَرْضَوْنَ دِيْنَهُ وَخُلُقَهُ فَزَوِّجُوْهُ، إِلاَّ تَفْعَلُوْهُ تَكُنْ فِتْنَةٌ فِى اْلأَرْضِ وَفَسَادٌ عَرِيْضٌ))

((Atakapokuja kuposa kwenu yule munaeridhia Dini yake na Tabia zake basi muozesheni, na ikiwa hamukufanya basi itakuwa katika Ardhi ni fitna na uharibifu mkubwa)) [Tirmidhi 1084].

Na Fitina na uharibifu viko wazi ikikosekana Dini na Tabia.

Basi hivi ndivyo vya kuangalia mwanzo, sio kuangalia mali tu, haikatazwi kuangalia uwezo wa mtu, lakini mwenye uwezo tu, na hali hana maridhio ya Dini na Tabia kuna hatari kubwa ndani yake, na wanavyuoni wamesema: ((Mwenye kumpa binti yake mume fasiki hakika amemvunjia haki yake)). Na mwanamke vile vile awe anayo mapambo yote, lakini kama hana pambo la Dini ni hatari kubwa huyo, tena hasa hasa katika Ulimwengu wetu huu wa leo.

Makutano ya mume kwa mke wake: Wanaume wameamrishwa kuwaendea wake zao na kukaa nao kwa wema na huruma, basi mume asimwendee mke wake kama mnyama, na wala asimchukue mke wake katika asiyoyaweza, wala asimfanye kama mtumwa, wala asimchukie kwa baadhi ya baumbile yake, amesema Allah mtukufu:

﴿وَعَاشِرُوهُنَّ بِٱلْمَعْرُوفِ فَإِن كَرِهْتُمُوهُنَّ فَعَسَىٰ أَن تَكْرَهُواْ شَيْئاً وَيَجْعَلَ ٱللَّهُ فِيهِ خَيْراً كَثِيراً﴾

﴾Na muwaendee (wake zenu) kwa wema, na ikiwa mutawachukia; basi huenda mukachukia kitu na akajaalia Allah ndani yake kheri nyingi﴿ [Nisaa 04/19].

Mume akivaa na mkewe amvishe, akila na mkewe amlishe, wala asimtie aibu, wala asitowe siri zake, na ikitokezea kukosekana maelewano basi hana ruhusa ya kukimbia nyumba, alikuja Mtu kwa Mtume wa Allah (s.a.w) akauliza, ni zipi haki za mke kwa mume wake? Basi akasema Mtume wa Allah (s.a.w):

((يُطْعِمُهَا إِذَا طَعِمَ، وَيَكْسُوْهَا إِذَا اكْتَسَى، وَلاَ يَهْجُرُهَا إِلاَّ فِى الْبَيْتِ، وَلاَ يَضْرِبُهَا، وَلاَ يُقَبِّحُ))

((Amlishe atakapokula, na amvishe atakapovaa, wala asimuhame isipokuwa humo humo  katika nyumba, wala asimpige, wala asitie sifa mbaya)) [Abu daudi, Ibn Maajah].

Na kwa upande wa mwanamke, yamepokewa kuwa Mtume wa Allah (s.a.w) amesema:

((Si halali kwa mwanamke anayemuamini Allah na siku ya mwisho, kutowa ruhusa katika nyumba ya mume wake na hali mume amechukia, na asije akatoka na hali mume amechukia, wala asije akamtii mwengine katika nyumba ya mumewe, wala asijeweke mkavu kwa yanayotoka kwa mumewe, wala asije akahama kitanda chake, wala asimpige mumewe, na ikiwa ndie mwenye makosa basi amwendee mpaka amridhie, basi ikiwa atamridhia ndio lengo na ndio zuri hilo, na Allah atakubali dharura yake, na atafanikiwa mume kwa haja yake, wala hakuna kosa juu yake, na ikiwa atakataa kumridhia basi ameshafikisha kwa Allah dharura yake)) [Al-hakim 2824]

Published By Sh. Hafidh Al-Sawafi

Mume hana ruhusa kumuingilia mke wake akiwa katika Hedhi na Nifasi^([1]) mpaka atoharike kwa kumaliza kwake damu hizo na kukoga, wala hakuna tatizo katika kupitisha matamanio yake katika sehemu yoyote ya mwili wa mke wake, kwani uharamu ni kumwingilia tu, ni sawa kumwingilia huko ni katika sehemu hiyo ya damu chafu, au katika sehemu ya nyuma, yote ni haramu, amesema Allah mtukufu:

﴿ وَيَسْـئَلُونَكَ عَنِ ٱلْمَحِيضِ قُلْ هُوَ أَذًى فَٱعْتَزِلُواْ ٱلنّسَاء فِي ٱلْمَحِيضِ وَلاَ تَقْرَبُوهُنَّ حَتَّىٰ يَطْهُرْنَ فَإِذَا تَطَهَّرْنَ فَأْتُوهُنَّ مِنْ حَيْثُ أَمَرَكُمُ ٱللَّهُ إِنَّ ٱللَّهَ يُحِبُّ ٱلتَّوبِينَ وَيُحِبُّ ٱلْمُتَطَهّرِينَ﴾

﴾Na wanakuuliza kuhusu hedhi, sema hiyo ni maudhi, basi waepukeni wanawake wakati wa hedhi, na musiwakaribie mpaka watoharike, basi wakisha toharika waendeeni kama vile alivyokuamrisheni Allah, hakika Allah anawapenda wenye kutubia, na anawapenda wanaojisafisha﴿

[Baqarah 02/222].

Basi ameruhusu Allah mtukufu kumwingilia mke akiwemo katika tohara yake kwa namna yoyote ile anayoipenda mume, lililokuwa muhimu kilimo kiwe katika shamba tu, na mke amridhie mume wake katika hilo kadiri anavyoweza, ikiwa jihadi ya mwanamme ni katika vita vya maadui na katika kutimiza mahitaji ya nyumbani, basi jihadi ya mwanamke ipo katika kumridhisha mume wake, na kila wanavyoridhiana basi thawabu za Allah pia huwa nyingi, na mapenzi huongezeka, amesema Allah mtukufu:

﴿نِسَاؤُكُمْ حَرْثٌ لَّكُمْ فَأْتُواْ حَرْثَكُمْ أَنَّىٰ شِئْتُمْ وَقَدّمُواْ لاِنفُسِكُمْ وَٱتَّقُواْ ٱللَّهَ وَٱعْلَمُواْ أَنَّكُم مُّلَـٰقُوهُ وَبَشّرِ ٱلْمُؤْمِنِينَ﴾

﴾Wake zenu ni konde (sehemu ya kuweka mbegu za mazao) zenu, basi ziendeeni konde zenu namna^([2]) munavyopenda, na mutangulize kwa ajili ya nafsi zenu, na mcheni Allah, na mujuwe kuwa nyinyi ni wenye kukutana naye, na wabashirie Waumini﴿ [Baqarah 02/223].

Na kama mke hakutimiza haki ya kitandani kwa aliyokuwa anao uwezo nayo basi anapata makasiriko ya Allah mtukufu, amesema Mtume wa Allah (s.a.w):

((إِذَا دَعَا الرَّجُلُ امْرَأَتَهُ إِلَى فِرَاشِهِ فَأَبَتْ أَنْ تَجِيْءَ لَعَنَتْهَا الْمَلاَئِكَةُ حَتَّى تُصْبِحَ))

((Atakapoitwa mwanamke na mume wake katika kitanda chake, basi akakataa kuja, atalaaniwa na Malaika mpaka kutapambazuka))

[Bukhari 5193]

Na mwanamke asije akamtii mume wake katika kumuasi Allah mtukufu, kwani hakuna kumtii kiumbe katika kumuasi Muumba, alikuja mwanamke kwa Mtume wa Allah (s.a.w) na akasema: "Hakika mume wangu ameniamrisha kuunganisha nywele zangu"^([3]). Akasema Mtume (s.a.w): ((Hapana, hakika wamelaaniwa wanawake wenye kuunganisha nywele zao)) [Rejea, Bukhari 5205]

Published By Sh. Hafidh Al-Sawafi

Wataishi mume na mke kwa wema na mapenzi, na kuchunga heshima baina yao, na kizazi chao, kila mmoja atimize haki za lazima kwa mwengine, na Allah mtukufu amejaalia kuwa mwanamme ndie mwenye kushika amri ya nyumba, na iwapo mke atakuwa ni mzito wa kutimiza haki kwa mume wake katika anayoyaweza, na akawa ni mzito wa kuchunga heshima ya nyumba, basi mume atapita kwa mujibu wa hatua za utaratibu wa Sheria ya Allah mtukufu kama alivyoongozwa na Allah mtukufu katika neno lake:

﴿ ٱلرّجَالُ قَوَّامُونَ عَلَى ٱلنّسَاء بِمَا فَضَّلَ ٱللَّهُ بَعْضَهُمْ عَلَىٰ بَعْضٍ وَبِمَا أَنفَقُواْ مِنْ أَمْوٰلِهِمْ فَٱلصَّـٰلِحَـٰتُ قَـٰنِتَـٰتٌ حَـفِظَـٰتٌ لّلْغَيْبِ بِمَا حَفِظَ ٱللَّهُ وَٱللَّـٰتِى تَخَافُونَ نُشُوزَهُنَّ فَعِظُوهُنَّ وَٱهْجُرُوهُنَّ فِى ٱلْمَضَاجِعِ وَٱضْرِبُوهُنَّ فَإِنْ أَطَعْنَكُمْ فَلاَ تَبْغُواْ عَلَيْهِنَّ سَبِيلاً إِنَّ ٱللَّهَ كَانَ عَلِيّاً كَبِيراً﴾

﴾Wanaume ndio wasimamizi juu ya wanawake, kwa vile alivyofadhilisha Allah baadhi yenu juu ya wengine, na kwa yale waliyoyatowa katika mali zao, basi wanawake wema ni wale walio wanyenyekevu, wanye kuhifadhi kwa siri kwa yale aliyoyahifadhi Allah. Na wanawake ambao munaogopa kuacha utiifu wao basi wapeni mawaidha hao, na muwahame hao katika malazi, na wapigeni^([1]) hao, basi wakiwa watiifu kwenu musije mukawapa njia. Hakika Allah amekuwa ni mwenye kuheshimika aliye mkuu﴿ [Nisaa 04/34].

Ikiwa kwa njia hizo tatu za mwanzo haikuwezekana mwanamke kunyooka, basi hapo itakuwa ni kutaka usuluhisho baina yao kwa wema, na usuluhisho huo utatimizwa kwa njia ya waamuzi wawili, muamuzi kutoka upande wa mume na mwengine kutoka kwa upande wa mke, amesema Allah mtukufu:

﴿ وَإِنْ خِفْتُمْ شِقَاقَ بَيْنِهِمَا فَٱبْعَثُواْ حَكَماً مّنْ أَهْلِهِ وَحَكَماً مّنْ أَهْلِهَا إِن يُرِيدَا إِصْلَـٰحاً يُوَفّقِ ٱللَّهُ بَيْنَهُمَا إِنَّ ٱللَّهَ كَانَ عَلِيماً خَبِيراً﴾

﴾Na ikiwa mutaogopa mafarakano baina yao wawili, basi pelekeni muamuzi kutoka katika jamaa wa mume na muamuzi kutoka katika jamaa wa mke, wakitaka hao (waamuzi) wawili mapatano atawezesha Allah baina yao. Hakika Allah ndie mjuzi mwenye khabari ya yote﴿ [Nisaa 04/35].

Na mwanamke akifikiwa na matatizo kutoka kwa mume wake, basi sheria imampa na yeye njia yake, nayo ni njia ya kufanya suluhu, na hakuna tatizo kuyafikisha kwa wazee wake ili wayasimamie kwa watakayoelewana, amesema Allah mtukufu:

﴿وَإِنِ ٱمْرَأَةٌ خَـٰفَتْ مِن بَعْلِهَا نُشُوزاً أَوْ إِعْرَاضاً فَلاَ جُنَاْحَ عَلَيْهِمَا أَن يُصْلِحَا بَيْنَهُمَا صُلْحاً وَٱلصُّلْحُ خَيْرٌ وَأُحْضِرَتِ ٱلأنفُسُ ٱلشُّحَّ وَإِن تُحْسِنُواْ وَتَتَّقُواْ فَإِنَّ ٱللَّهَ كَانَ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِيراً﴾

﴾Na mwanamke akichelea kutupwa au au kutojaliwa (na mumewe), basi hakuna tatizo juu yao wakisikilizana kwa suluhu. Na suluhu ni bora. Na nafsi zimewekewa (kuwa na) choyo. Na mukifanya wema na mukamcha mungu basi hakika Allah kwa munayoyafanya ni mwenye kuyajua vizuri sana﴿ [Nisaa 04/128]

Published By Sh. Hafidh Al-Sawafi

Amesema Allah mtukufu:

﴿وَإِن يَتَفَرَّقَا يُغْنِ ٱللَّهُ كُلاًّ مّن سَعَتِهِ وَكَانَ ٱللَّهُ وٰسِعاً حَكِيماً﴾

﴾Na kama wakitengana atamtosheleza Allah kila mmoja wao kwa ukunjufu wake, amekuwa Allah ni mkunjufu mwingi wa hekima﴿ [Nisaa 04/130]

Sababu  za kumalizika ndoa:

1.     IILAAI:

Iilaai ni maneno yanayomaanisha mume kujizuia kukutana na mke wake, ikiwa kwa njia ya kuapa au nadhiri, au talaka, anayatumia mume kumaanisha ya kuwa hatamgusa mke wake, na sana sana iilaai inakuwa kwa njia ya kiapo, au kuitundika talaka.

Basi mume ikiwa atajizuwia kumuingilia mke wake kwa njia hiyo ya iilaai, hapo amekuwa amefanya makosa ya kuzuwia haki ya mke, na Sheria inampa huyo mume muda wa miezi minne^([1]). Basi huyo Bwana aliyefanya iilaai akitimiza muda huo wa miezi minne bila ya kumuingilia mke wake hapo atakuwa huyo mke ameachika, na itahesabiwa kuwa ni talaka, wala hakuna eda kwake, isipokuwa kama atakuwa ni mja mzito, basi yeye atamaliza ujauzito wake tu.

Na kama iilaai ilikuwa kwa kiapo basi italazimika kwa huyo mume kafara ya kiapo, na Kafara hiyo ni kuwalisha masikini kumi chakula cha wastani, au kuwavisha, au kugomboa mtumwa, na ikiwa atashindwa na hayo basi atafunga siku tatu^([2]), amesema Allah mtukufu:

﴿ لّلَّذِينَ يُؤْلُونَ مِن نّسَائِهِمْ تَرَبُّصُ أَرْبَعَةِ أَشْهُرٍ فَإِن فَآءوا فَإِنَّ ٱللَّهَ غَفُورٌ رَّحِيمٌ﴾

﴾Kwa wanaoapa kuwa watajitenga na wake zao, ni kusubiria miezi minne, basi wakireja hakika Allah ni mwingi wa kusamehe mwingi wa kurehemu﴿ [Baqarah 02/226]

2.     TALAKA NA KHULUGH:

Ikiwa haiwezekani tena maisha baina ya mume na mke kwa sababu yoyote ile ya kilazima^([3]), basi Allah mtukufu amempa mume haki ya talaka, yaani kumuacha mke wake, na amempa mke haki ya khulugh, yaani kujivua na ndoa ile, amesema Allah mtukufu:

﴿ٱلطَّلَـٰقُ مَرَّتَانِ فَإِمْسَاكٌ بِمَعْرُوفٍ أَوْ تَسْرِيحٌ بِإِحْسَـٰنٍ وَلاَ يَحِلُّ لَكُمْ أَن تَأْخُذُواْ مِمَّا ءاتَيْتُمُوهُنَّ شَيْئًا إِلاَّ أَن يَخَافَا أَلاَّ يُقِيمَا حُدُودَ ٱللَّهِ فَإِنْ خِفْتُمْ أَلاَّ يُقِيمَا حُدُودَ ٱللَّهِ فَلاَ جُنَاحَ عَلَيْهِمَا فِيمَا ٱفْتَدَتْ بِهِ تِلْكَ حُدُودُ ٱللَّهِ فَلاَ تَعْتَدُوهَا وَمَن يَتَعَدَّ حُدُودَ ٱللَّهِ فَأُوْلَـئِكَ هُمُ ٱلظَّـٰلِمُونَ﴾

﴾Talaka (ya kuweza kumrejea mke) ni mara mbili, basi ni kushika kwa vizuri au kuacha kwa wema, na sio halali kwenu kuchukua katika muliyowapa (wake zenu) chochote kile, isipokuwa ikiwa watakhofia (mume na mke) kuwa hawatasimamisha mipaka ya Allah, na ikiwa mutakhofia ya kuwa hawatasimamisha mipaka ya Allah basi hakuna tatizo juu yao (mume na mke) katika atakayojifidia (mke) kwayo, hiyo ni mipaka ya Allah, na mwenye kuichupa mipaka ya Allah basi hao ndio Madhalimu﴿

[Baqarah 02/229].

Basi mume atatoa talaka kwa mke wake ikiwa ameshindwa kubakia naye, na mke atajifidia kwa kiwango kisichozidi mahari yake aliyoolewa kwayo ili ajivue na ndoa iliyomshinda kwa mume wake huyo, na hapa inadhihiri hekima na barka ya mahari ndogo.

Published By Sh. Hafidh Al-Sawafi

Imepokewa kuwa Ummu jumailah bint Abdillahi bin Ubayy alichukizwa na mume wake Thabit bin Qais bin Shaamis, basi Ummu jumailah alikwenda kwa baba yake mara mbili akilalamika kuhusu mume wake, na baba akawa anamrejesha na hali anamwambia: "Ewe binti yangu,, rejea kwa mume wako na usubirie". Basi alipoona kuwa Baba yake hasikilizi malalamiko yake alikwenda kwa Mtume wa Allah (s.a.w) na kulalamika kwake kuwa yeye anachukizwa sana na mume wake. Basi Mtume wa Allah (s.a.w) akamuitisha mume wake na akamuambia: ((Ewe Thabit,, una nini na ahali yako?)). Akasema: "Naapa kwa yule aliyekutuma kwa haki,, hakuna katika mgongo wa ardhi mwenye kupendeza zaidi kwangu kuliko yeye isipokuwa wewe, na hakika mimi nafanya kwake yeye mazuri kwa kadiri ya ninavyoweza". Basi akasema (s.a.w) kumwambia yule mwanamke: ((Unasemaje katika aliyoyasema Thabit?)). Basi aliona vibaya kumuongopea Mtume wa Allah (s.a.w) wakati alipomuuliiza suala hilo, na akasema: "Amesema kweli ewe Mjumbe wa Allah,, lakini ninaogopea akaja akaniingiza katika Moto" -anakusudia kuwa yeye anachukia tu-. Basi akaambiwa na Mtume wa Allah (s.a.w): ((Jee! utarudisha kwake kile ulichokichukua kwake, na akuwachie njia yako?)). Akasema: "Ndio". Basi alisema (s.a.w): ((Ewe Thabit,, jee! umeridhia akurejeshee alichokichukua kwako na umuachie njia yake?)). Akasema: "Ewe Mtume wa Allah (s.a.w),, amechukua kwangu shamba, basi alirejeshe kwangu na mimi ninamuachia njia yake". Basi alilirejesha kwake na akamuachia njia yake. [Rabii 534].

Zingatia: Ikiwa mwanamke atafanya khulugh, basi mume hana haki ya kumrejea huyo mwanamke, na huyo mwanamke atakaa eda, na khulugh inahesabiwa kuwa ni talaka, basi hukumu zake ni hukumu za talaka.

Published By Sh. Hafidh Al-Sawafi

Idadi ya talaka ni tatu, na katika talaka mbili za mwanzo mume anayo haki ya kumrejea mke wake kabla ya kumaliza eda ya talaka, kama ilivyoeleza Aya iliyopita, na eda ni kipindi kizima cha Hedhi tatu kwa mwanamke anaepata Hedhi, na ikiwa ana mimba basi eda yake ni kwa kuzaa, na ikiwa hapati hedhi, huyo eda yake ni miezi mitatu kwa mujibu wa kalenda ya kiislamu, amesema Allah mtukufu:

﴿وَٱلْمُطَلَّقَـٰتُ يَتَرَبَّصْنَ بِأَنْفُسِهِنَّ ثَلَـٰثَةَ قُرُوء وَلاَ يَحِلُّ لَهُنَّ أَن يَكْتُمْنَ مَا خَلَقَ ٱللَّهُ فِى أَرْحَامِهِنَّ إِن كُنَّ يُؤْمِنَّ بِٱللَّهِ وَٱلْيَوْمِ ٱلاْخِرِ وَبُعُولَتُهُنَّ أَحَقُّ بِرَدّهِنَّ فِي ذٰلِكَ إِنْ أَرَادُواْ إِصْلَـٰحاً وَلَهُنَّ مِثْلُ ٱلَّذِى عَلَيْهِنَّ بِٱلْمَعْرُوفِ وَلِلرّجَالِ عَلَيْهِنَّ دَرَجَةٌ وَٱللَّهُ عَزِيزٌ حَكُيمٌ﴾

﴾Wanawake walioachwa watasubiria kwa nafsi zao hedhi tatu, na sio halali kwao kuficha kile alichokiumba Allah katika matumbo yao ya uzazi, ikiwa ni wenye kumuamini Allah na siku ya mwisho, na waume zao wana haki na wao zaidi kwa kuwarudia katika hio (eda) ikiwa wanataka kufanya wema, na wao (wanawake) wana mfano wa yaliyolazimika juu yao kwa vizuri, na wanaume wana daraja zaidi juu yao, na Allah ni mwenye nguvu na mwenye hekima﴿ [Baqarah 02/228]

Na amesema Mtume wa Allah (s.a.w):

((الرَّجُلُ أَحَقُّ بِامْرَأَتِهِ مَا لَمْ تَغْتَسِلْ مِنَ الْحَيْضَةِ الثَّالِثَةِ))

((Mwanamme ana haki zaidi na mke wake ikiwa hajakoga kutokana na hedhi ya tatu)) [Rabii 542]

Na amesema Allah mtukufu kuhusu wanawake wenye mimba na wale wasiopata hedhi:

﴿وَٱللاَّئِى يَئِسْنَ مِنَ ٱلْمَحِيضِ مِن نّسَائِكُمْ إِنِ ٱرْتَبْتُمْ فَعِدَّتُهُنَّ ثَلَـٰثَةُ أَشْهُرٍ وَٱللَّـٰتِي لَمْ يَحِضْنَ وَأُوْلَـٰتُ ٱلاْحْمَالِ أَجَلُهُنَّ أَن يَضَعْنَ حَمْلَهُنَّ وَمَن يَتَّقِ ٱللَّهَ يَجْعَل لَّهُ مِنْ أَمْرِهِ يُسْراً﴾

﴾Na wanawake waliokata tamaa ya kupata hedhi katika wake zenu ikiwa mutakuwa na wasiwasi basi eda yao ni miezi mitatu, (vile vile) na wanawake waliokuwa hawajapata hedhi, na wale wenye mimba muda wao ni kuzaa mimba zao, na mwenye kumcha Allah atamjaalia katika mambo yake wepesi﴿

[Talaq 65/04]

Published By Sh. Hafidh Al-Sawafi

Ni lazima mume ashuhudishe waadilifu wawili katika waislamu kwa kumuacha na kumrejea mke wake, katika kuacha ashuhudishe baada ya kuacha, na katika kurejea ashuhudishe kabla ya kumuingilia mke wake, amesema Allah mtukufu:

﴿فَإِذَا بَلَغْنَ أَجَلَهُنَّ فَأَمْسِكُوهُنَّ بِمَعْرُوفٍ أَوْ فَارِقُوهُنَّ بِمَعْرُوفٍ وَأَشْهِدُواْ ذَوَى عَدْلٍ مّنكُمْ وَأَقِيمُواْ ٱلشَّهَـٰدَةَ لِلَّهِ ذَلِكُمْ يُوعَظُ بِهِ مَن كَانَ يُؤْمِنُ بِٱللَّهِ وَٱلْيَوْمِ ٱلاْخِرِ وَمَن يَتَّقِ ٱللَّهَ يَجْعَل لَّهُ مَخْرَجاً﴾

﴾Na watakapotimiza (wanawake) muda wao (wa eda) basi (ima) muwashike (kwa kukaa na wao) kwa vizuri, au mutengane nao kwa vizuri, na mushuhudishe waadilifu wawili katika nyinyi (waslamu), na musimamishe ushahidi kwa ajili ya Allah, hayo anakupeni mawaidha kwayo kwa mwenye kumuamini Allah na siku ya mwisho. Na mwenye kumcha Allah atamjaalia yeye mwa kutokea﴿

[Talaq 65/02]

Published By Sh. Hafidh Al-Sawafi

Mwanamke aliyeolewa ikiwa ataachwa kabla ya kukutana na mume wake kwa tendo la ndoa basi mwanamke huyo hana eda kwa mume huyo^([1]), na Bwana huyo hawezi kumrejea huyo mwanamke isipokuwa kwa ndoa nyengine iliyo mpya, na mwanamke huyo atakuwa na haki ya kupata nusu ya mahari tu, amesema Allah mtukufu:

﴿ يٰأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءامَنُواْ إِذَا نَكَحْتُمُ ٱلْمُؤْمِنَـٰتِ ثُمَّ طَلَّقْتُمُوهُنَّ مِن قَبْلِ أَن تَمَسُّوهُنَّ فَمَا لَكُمْ عَلَيْهِنَّ مِنْ عِدَّةٍ تَعْتَدُّونَهَا فَمَتّعُوهُنَّ وَسَرّحُوهُنَّ سَرَاحاً جَمِيلاً﴾

﴾Enyi mulioamini mutakapowaowa waumini wa kike kisha mukawapa talaka kabla ya kuwagusa (kuwaingilia) basi hamuna nyinyi haki juu yao ya eda ya kuwahesabia, basi waliwazeni (kwa kuwapa kifunga nyumba chao) na muwaache maacho mazuri﴿

[Ah-zaab 33/49].

Na amesema vile vile:

﴿وَإِن طَلَّقْتُمُوهُنَّ مِن قَبْلِ أَن تَمَسُّوهُنَّ وَقَدْ فَرَضْتُمْ لَهُنَّ فَرِيضَةً فَنِصْفُ مَا فَرَضْتُمْ إَّلا أَن يَعْفُونَ أَوْ يَعْفُوَاْ ٱلَّذِى بِيَدِهِ عُقْدَةُ ٱلنّكَاحِ وَأَن تَعْفُواْ أَقْرَبُ لِلتَّقْوَىٰ وَلاَ تَنسَوُاْ ٱلْفَضْلَ بَيْنَكُمْ إِنَّ ٱللَّهَ بِمَا تَعْمَلُونَ بَصِيرٌ﴾

﴾Na mutakapowapa talaka kabla ya kuwagusa (kwa kuwaingilia) na hali mumeshawakatia  mahari, basi ni nusu ya mulichowakatia, isipokuwa kama watasamehe (wanawake) au akasamehe yule ambae amemiliki fungo la ndoa (mume), na kama mutasamehe (nyinyi waume), basi ni ukaribu zaidi wa Uchamungu, na musisahau wema baina yenu. Hakika Allah kwa munayoyafanya ni mwenye kuwona﴿ [Baqarah 02/237]

Published By Sh. Hafidh Al-Sawafi

Mume akiacha mke wake talaka tatu hatoweza tena kumrejea mpaka aolewe na mume mwengine, kisha waonjane asali zao, tena baada ya hapo ikiwa atatengana naye huyo mwengine kwa njia miongoni mwa njia za haki bila ya kuwepo ujanja kati yake^([1]), hapo ndio ataweza kurejeana tena na yule mume wake wa mwanzo, amesema Allah mtukufu:

﴿فَإِن طَلَّقَهَا فَلاَ تَحِلُّ لَهُ مِن بَعْدُ حَتَّىٰ تَنْكِحَ زَوْجًا غَيْرَهُ فَإِن طَلَّقَهَا فَلاَ جُنَاحَ عَلَيْهِمَا أَن يَتَرَاجَعَا إِن ظَنَّا أَن يُقِيمَا حُدُودَ ٱللَّهِ وَتِلْكَ حُدُودُ ٱللَّهِ يُبَيّنُهَا لِقَوْمٍ يَعْلَمُونَ﴾

﴾Ikiwa atamuacha (baada ya talaka mbili) basi hatokuwa halali kwake baada ya hapo mpaka aowane na mume mwengine, ikiwa atamuacha (huyo mume mwengine) basi hakuna tatizo juu yao kurejeana ikiwa watadhani ya kuwa watasimamisha mipaka ya Allah, na hiyo ni mipaka ya Allah anaibainisha kwa watu wanaojuwa﴿ [Baqarah 02/230].

Na yamepokewa kuwa Aisha bint Abdirahman Nadhariyah alikuwa ameolewa na mtoto wa Ami yake Rifaah bin Wahab, basi alimuacha talaka tatu, kisha yule mwanamke akaolewa na Abdurahman bin Zubair kisha akamuacha, basi akaenda huyo mwanamke kwa Mtume wa Allah (s.a.w) na akasema: "Hakika yeye ameshaniacha kabla ya kunigusa (yaani hakumuingilia), hivi naweza kurejea kwa Mtoto wa ami yangu mume wangu wa mwanzo?" Akasema (s.a.w): ((Hapana)), yaani mpaka aolewe na mume na waonjane asali zao. [Rejea Fat-hu l-bari, Sherhe ya hadithi no. 5317].

Published By Sh. Hafidh Al-Sawafi

Mwanamke aliyeachwa kwa talaka, na baada ya kumaliza eda, inatakiwa apate kutoka kwa aliyekuwa mume wake kifungia nyumba cha kumliwaza, nacho ni sehemu ya mali isiyokuwa na kiwango maalumu, lakini lazima ipatikane japo kidogo, amesema Allah mtukufu:

﴿وَلِلْمُطَلَّقَـٰتِ مَتَـٰعٌ بِٱلْمَعْرُوفِ حَقّا عَلَى ٱلْمُتَّقِينَ﴾

﴾Na wapate waliopewa talaka cha kuwaliwaza kwa wema, ni haki iliyo ya lazima juu ya wachamungu﴿ [Baqarah 02/241]

Na amesema:

﴿لاَّ جُنَاحَ عَلَيْكُمْ إِن طَلَّقْتُمُ ٱلنّسَاء مَا لَمْ تَمَسُّوهُنَّ أَوْ تَفْرِضُواْ لَهُنَّ فَرِيضَةً وَمَتّعُوهُنَّ عَلَى ٱلْمُوسِعِ قَدَرُهُ وَعَلَى ٱلْمُقْتِرِ قَدْرُهُ مَتَـٰعاً بِٱلْمَعْرُوفِ حَقّا عَلَى ٱلْمُحْسِنِينَ﴾

﴾Na hakuna tatizo juu yenu ikiwa mutawapa talaka wanawake ikiwa hamujawagusa (kuwaingilia) au mukawakatia mahari, na muwape cha kuwaliwza, kwa mwenye uwezo kadiri anavyoweza, na kwa mwenye dhiki kwa kadiri anachoweza, ni waliwazo kwa wema, ni haki ya lazima juu ya wanaotenda wema﴿ [Baqarah 02/236]

Published By Sh. Hafidh Al-Sawafi

Mwanamke anatakiwa kukaa eda yake katika nyumba ya mume wake isipokuwa eda ya talaka ya tatu tu, amesema Allah mtukufu:

﴿يأيُّهَا ٱلنَّبِىُّ إِذَا طَلَّقْتُمُ ٱلنّسَاء فَطَلّقُوهُنَّ لِعِدَّتِهِنَّ وَأَحْصُواْ ٱلْعِدَّةَ وَٱتَّقُواْ ٱللَّهَ رَبَّكُمْ لاَ تُخْرِجُوهُنَّ مِن بُيُوتِهِنَّ وَلاَ يَخْرُجْنَ إِلاَّ أَن يَأْتِينَ بِفَـٰحِشَةٍ مُّبَيّنَةٍ وَتِلْكَ حُدُودُ ٱللَّهِ وَمَن يَتَعَدَّ حُدُودَ ٱللَّهِ فَقَدْ ظَلَمَ نَفْسَهُ لاَ تَدْرِى لَعَلَّ ٱللَّهَ يُحْدِثُ بَعْدَ ذَلِكَ أَمْراً﴾

﴾Ewe Nabii,, mutakapowapa talaka wanawake basi muwape talaka kwa eda zao, na muidhibiti vizuri eda, na mcheni Allah Mola wenu, musiwatowe (hao walioachwa) katika nyumba zao, na wasitoke, isipokuwa wakileta uovu wa wazi, na hiyo ni mipaka ya Allah, na mwenye kuichupa mipaka ya Allah hakika ameidhulumu nafsi yake, hujuwi huenda Allah akatokezesha baada ya hilo jambo (jengine)﴿ [Talaq 65/01]

Mazingatio: Mke kupewa talaka katika eda maana yake ni kuwa huyo mume anayetaka kuacha mke wake basi ampe talaka yake wakati anapomaliza huyo mke siku zake za Hedhi, basi asije akamgusa katika hiyo tohara yake mpya, na hapo ampe talaka, kwani hapo atakuwa kweli hamtaki tena, na akienda kinyume na hivo, kwa kumpa talaka katika siku za Hedhi, au Nifasi, au baada ya kumuingilia katika tohara yake, basi talaka hiyo inakaa na yeye atakuwa amefanya makosa makubwa, basi anatakiwa kutubia kwa Mola wake mtukufu, na amrejee mke wake kwanza, kisha kama anataka kumuacha tena basi atakuacha akiwa katika tohara yake bila ya kumgusa, kwani hapo mwanzo alikwenda kinyume na mafundisho. Imepokewa kuwa Mtoto wa Omar (r.a) alimuacha mke wake katika Hedhi, basi Omar (r.a) alikuja kwa Mtume (s.a.w) akamuuliza kuhsu hilo, hapo Mtume (s.a.w) akasema:

((مُرْهُ أَنْ يُرَاجِعَهَا وَيُمْسِكَهَا حَتَّى تَطْهُرَ فَإِنْ شَاءَ أَمْسَكَ وَإِنْ شَاءَ طَلَّقَ قَبْلَ أَنْ يَمُسَّ فَتِلْكَ الْعِدَّةُ الَّتِيْ أَمَرَ اللهُ عَزَّ وَجَلَّ أَنْ يُطْلَقَ لَهَا النِّسَاءُ))

((Muamrishe amrejee, na awe pamoja na yeye mpaka atoharike, basi hapo akitaka atabakia (naye), na akitaka ataacha kabla ya kugusa, kwani hiyo ndio eda aliyoamrisha Allah wapewe takala wanawake kwayo)) [Rabii 529].

Vile vile ni makosa makubwa mke kutoka katika nyumba na hali yumo katika eda ya talaka ya kurejewa, na atakayemtowa mke katika nyumba yake atakuwa amefanya makosa makubwa, bali mke katika eda ya talaka ya kurejewa anatakiwa ajipambe hasa, na amvutie mume wake, ili aweze kumrejea.

Published By Sh. Hafidh Al-Sawafi

Mke anayo haki ya kushughulikiwa na mume wake kwa matumizi yote ya lazima, kuanzia makazi, malaji, mavazi, na matibabu, na hasa hasa wakati akiwa mja mzito, basi mume amuweke mke wake pale anapoishi yeye, na ajitahidi kwa kadiri ya uwezo aliopewa na Mola wake katika hayo, na amape ujira mke wake kwa kuwanyonyesha watoto, amesema Allah mtukufu:

﴿أَسْكِنُوهُنَّ مِنْ حَيْثُ سَكَنتُم مّن وُجْدِكُمْ وَلاَ تُضَارُّوهُنَّ لِتُضَيّقُواْ عَلَيْهِنَّ وَإِن كُنَّ أُوْلَـٰتِ حَمْلٍ فَأَنفِقُواْ عَلَيْهِنَّ حَتَّىٰ يَضَعْنَ حَمْلَهُنَّ فَإِنْ أَرْضَعْنَ لَكُمْ فَـئَاتُوهُنَّ أُجُورَهُنَّ وَأْتَمِرُواْ بَيْنَكُمْ بِمَعْرُوفٍ وَإِن تَعَاسَرْتُمْ فَسَتُرْضِعُ لَهُ أُخْرَىٰ * لِيُنفِقْ ذُو سَعَةٍ مّن سَعَتِهِ وَمَن قُدِرَ عَلَيْهِ رِزْقُهُ فَلْيُنفِقْ مِمَّا ءاتَاهُ ٱللَّهُ لاَ يُكَلّفُ ٱللَّهُ نَفْساً إِلاَّ مَا ءاتَاهَا سَيَجْعَلُ ٱللَّهُ بَعْدَ عُسْرٍ يُسْراً﴾

﴾Wawekeni (wake zenu) popote mutakapokaa kwa kuwepo kwenu, na musiwadhuru (wake zenu) kwa kuwapa dhiki juu yao, na wakiwa ni waja wazito basi wagharamikieni mpaka wajifunguwe mimba zao, na kama wakikunyonyesheeni (watoto) basi wapeni malipo yao, na mushauriane kwa wema, na mukiwa hamna uwezo basi atamnyonyeshea yeye mwengine * Na atowe mwenye uwezo kwa mujibu wa uwezo wake, na aliyefanyiwa dhiki riziki yake basi atowe katika aliyopewa na Allah, hailazimishi Allah nafsi isipokuwa kwa yale aliyoipa, atajaalia Allah baada ya uzito wepesi﴿

[Talaaq 65/06-07]

Na amesema vile vile:

﴿وَٱلْوٰلِدٰتُ يُرْضِعْنَ أَوْلَـٰدَهُنَّ حَوْلَيْنِ كَامِلَيْنِ لِمَنْ أَرَادَ أَن يُتِمَّ ٱلرَّضَاعَةَ وَعلَى ٱلْمَوْلُودِ لَهُ رِزْقُهُنَّ وَكِسْوَتُهُنَّ بِٱلْمَعْرُوفِ لاَ تُكَلَّفُ نَفْسٌ إِلاَّ وُسْعَهَا لاَ تُضَارَّ وٰلِدَةٌ بِوَلَدِهَا وَلاَ مَوْلُودٌ لَّهُ بِوَلَدِهِ وَعَلَى ٱلْوَارِثِ مِثْلُ ذٰلِكَ فَإِنْ أَرَادَا فِصَالاً عَن تَرَاضٍ مّنْهُمَا وَتَشَاوُرٍ فَلاَ جُنَاحَ عَلَيْهِمَا وَإِنْ أَرَدتُّمْ أَن تَسْتَرْضِعُواْ أَوْلَـٰدَكُمْ فَلاَ جُنَاحَ عَلَيْكُمْ إِذَا سَلَّمْتُم مَّا ءاتَيْتُم بِٱلْمَعْرُوفِ وَٱتَّقُواْ ٱللَّهَ وَٱعْلَمُواْ أَنَّ ٱللَّهَ بِمَا تَعْمَلُونَ بَصِيرٌ﴾

﴾Na wazazi wa kike wanyonyeshe watoto wao miaka miwili iliyokamilika kwa yule anayetaka kutimiza kunyonyesha. Na imelazimika kwa Baba  wa mototo kuwapatia hao wazazi wa kike malaji yao na mavazi yao kwa vizuri. Hailazimishwi nafsi isipokuwa katika uwezo  wake. Asidhuriwe mama kwa mtoto wake wala baba kwa mtoto wake. Na yamelazimika juu ya warithi mfano wa hayo. Na wakitaka kumuwachisha kunyonya kwa kuridhia wote wawili, na kushauriana, basi hakuna tatizo juu yao. Na mukitaka kunyonyeshewa watoto wenu basi hakuna tatizo juu yenu ikiwa mutayafikisha yale mutakayoyatowa kwa wema. Na mcheni Allah, na mujuwe kuwa Allah kwa munayoyafanya ni mwenye kuona﴿

[Baqarah 02/233].

Published By Sh. Hafidh Al-Sawafi

Dhihaari ni mume kumfananisha mke wake au sehemu ya mke wake na yule aliyeharamika kwake katika wanawake walio maharimu zake kwa njia ya kumuharamisha, na haya yanakuja sana kwa kumfananisha mke  na Mama au Dada katika heshima ya unyumba na uharamu wake, na sana sana yanakuja wakati wa kukasirika mume, basi humuambia mke wake: "Nikukatana na wewe ni kama nimekutana na mama yangu, au dada yangu, au aliye haramu kwangu" au humwambia: "wewe kwangu ni kama mgongo wa mama yangu" au mfano wa hayo ikiwa atayakusudia ya kumuharamisha mke wake kwa kumfananisha na maharimu zake huyo mwanamme. Na wengine hufikiria kuwa wanawapa vyeo vya juu wake zao kumbe wanajiharibia bila ya kujua, amesema Allah mtukufu:

﴿ٱلَّذِينَ يُظَـٰهِرُونَ مِنكُمْ مّن نّسَائِهِمْ مَّا هُنَّ أُمَّهَـٰتِهِمْ إِنْ أُمَّهَـٰتُهُمْ إِلاَّ ٱللاَّئِى وَلَدْنَهُمْ وَإِنَّهُمْ لَيَقُولُونَ مُنكَراً مّنَ ٱلْقَوْلِ وَزُوراً وَإِنَّ ٱللَّهَ لَعَفُوٌّ غَفُورٌ﴾

﴾Wale wanaowafanyia dhihaari katika nyinyi wake zao, hawakuwa hao (wake) ni mama zao. Haikuwa mama zao isipokuwa wale waliowazaa wao, na hakika hao wanasema uovu katika maneno na uwongo, na hakika Allah ni mwingi wa upole na kusamehe﴿ [Mujaadalah 58/02]

Basi mwanamme hufanya hivyo kwa kuonyesha kuwa yeye hatomgusa mke wake, au kumuingiza mke katika cheo cha maharimu wake, basi akifanya hayo husemwa huyo amefanya dhihaari, na hukumu yake ni kuwa amefanya kosa kubwa, na hapo yatalazimika kwa huyo Bwana mambo yafuatayo:

1.     Kuharamika kumuingilia huyo mke wake mpaka afanye kafara ya dhihaari kabla ya kumaliza miezi minne ya iilai.

2.     Kulazimika kafara ya dhihaari kwa nia ya kuazimia mwenye kufanya dhihaari kuwa hiyo ni njia ya kurejea katika kukutana na mke wake ambae amemfanyia dhihaari.

Ikiwa mume atamfanyia dhihaari mke wake na hakufanya kafara iliyolazimika juu yake, basi akija akimwingilia mke wake, huyo bwana atakuwa amezini naye, na hapo ataharamika kukaa naye milele, na italazimika toba kwao.

Na kama hakutimiza kafara ya dhihaari mpaka ukapita muda wa miezi minne, hapo atakuwa mke wake huyo ameachika kwa talaka iliyomaliza eda, na akimtaka kumrejea itakuwa ni kwa posa mpya na ndoa mpaya.

Published By Sh. Hafidh Al-Sawafi

Amesema Allah mtukufu:

﴿ وَٱلَّذِينَ يُظَـٰهِرُونَ مِن نّسَائِهِمْ ثُمَّ يَعُودُونَ لِمَا قَالُواْ فَتَحْرِيرُ رَقَبَةٍ مّن قَبْلِ أَن يَتَمَاسَّا ذَلِكُمْ تُوعَظُونَ بِهِ وَٱللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِيرٌ * فَمَن لَّمْ يَجِدْ فَصِيَامُ شَهْرَيْنِ مُتَتَابِعَيْنِ مِن قَبْلِ أَن يَتَمَاسَّا فَمَن لَّمْ يَسْتَطِعْ فَإِطْعَامُ سِتّينَ مِسْكِيناً ذَلِكَ لِتُؤْمِنُواْ بِٱللَّهِ وَرَسُولِهِ وَتِلْكَ حُدُودُ ٱللَّهِ وَلِلْكَـٰفِرِينَ عَذَابٌ أَلِيمٌ﴾

﴾Na wale wanaowafanyia dhihaari wake zao kisha wanarejea kwa hayo waliyoyasema, basi ni kuachia huru mtumwa kabla hawajagusana (mke na mume), hayo munapewa maonyo kwayo, na Allah kwa munayoyafanya ni mwenye kuyajuwa vizuri sana * Na asiyepata basi ni kufunga miezi miwili iliyofuatana tena kabla ya kugusana (mke na mume), na asiyeweza basi ni kulisha masikini sitini, hayo ili mumuamini Allah na Mtume wake, na hiyo ni mipaka ya Allah, na wenye kukufuru watapata adhabu inayoumiza sana﴿ [Mujaadalah 58/03-04]

Basi kafara yake inakuja kwa kufanya moja katika hayo matatau, nayo yamekuja katika muundo wa daraja moja baada ya nyengine, na hairuhusiwi kuingia katika daraja nyengine isipokuwa kwa kushindwa na hiyo ya mwanzo:

1) Kuachia huru mtumwa.

2) Kufunga miezi miwili mfululizo.

3) Kulisha masikini sitini.

Published By Sh. Hafidh Al-Sawafi

Ikiwa mume atamtuhumu mke wake kwa kosa la uzinifu, au kwa kukataa mtoto^([1]), na hali hana mashahidi wanaokubalika katika hilo, basi italazimika kulaaniana na mke wake iwapo mwanamke atakataa kuhusika na kosa hilo.

﴿وَٱلَّذِينَ يَرْمُونَ أَزْوٰجَهُمْ وَلَمْ يَكُنْ لَّهُمْ شُهَدَاء إِلاَّ أَنفُسُهُمْ فَشَهَـٰدَةُ أَحَدِهِمْ أَرْبَعُ شَهَـٰدَاتٍ بِٱللَّهِ إِنَّهُ لَمِنَ ٱلصَّـٰدِقِينَ * وَٱلْخَامِسَةُ أَنَّ لَعْنَةَ ٱللَّهِ عَلَيْهِ إِن كَانَ مِنَ ٱلْكَـٰذِبِينَ * وَيَدْرَؤُاْ عَنْهَا ٱلْعَذَابَ أَن تَشْهَدَ أَرْبَعَ شَهَادَاتٍ بِٱللَّهِ إِنَّهُ لَمِنَ ٱلْكَـٰذِبِينَ * وَٱلْخَامِسَةَ أَنَّ غَضَبَ ٱللَّهِ عَلَيْهَا إِن كَانَ مِنَ ٱلصَّـٰدِقِينَ﴾

﴾Na wale wanaowalengea (kosa la uzinifu) wake zao, na ikawa hawana mashahidi isipokuwa nafsi zao wenyewe, basi ni kushuhudia mmoja wao kwa mashuhudio manne ya kuapa kwa Allah kuwa yeye ni katika wakweli * na shuhudio la tano ya kuwa laana za Allah ziwe juu yake ikiwa yeye ni katika waongo * Na itamwondokea (mwanamke) adhabu kwa kushuhudia mashuhudio manne ya kuapa kwa Allah kuwa huyo (mume wake) ni katika waongo * na shuhudio la tano ya kuwa Makasiriko ya Allah yawe juu yake (huyo mke) ikiwa yeye (mume) ni katika wakweli﴿ [Nuur 24/06-09]

Wakilaaniana mume na mke basi ndoa inavunjika baina yao, na haihesabiwi kuwa ni talaka, na ndoa haitowakusanya tena  baina yao milele, hayo ni kwa sababu ya yale yaliyothibiti kuwa Mtume (s.a.w) alimtenganisha mume aliyemtupia mke wake kosa la uzinifu, basi baada ya kulaaniana baina yao, kama alivyoamrisha Allah mtukufu; Mtume (s.a.w) akasema:

"إِنَّهُمَا لاَ يَجْتَمِعَانِ أَبَداً"

"Hakika hao wawili hawatokutana tena milele (yaani kindoa)”

[Rejea: Rabii 606, Muslim 1492: 2, 3, Bukhari 5306, 5311]

Published By Sh. Hafidh Al-Sawafi

Iwapo Allah amechukua maisha ya mume na hali mke yumo katika fungo la ndoa, au yumo katika talaka ya kurejewa^([1]), basi italazimika kwa huyo mke kukaa eda ya kufiliwa, nayo ni Miezi minne na siku kumi, na atapata haki yake ya mirathi katika mali ya mumewe, amesema Allah mtukufu:

﴿ وَٱلَّذِينَ يُتَوَفَّوْنَ مِنكُمْ وَيَذَرُونَ أَزْوٰجًا يَتَرَبَّصْنَ بِأَنفُسِهِنَّ أَرْبَعَةَ أَشْهُرٍ وَعَشْرًا فَإِذَا بَلَغْنَ أَجَلَهُنَّ فَلاَ جُنَاحَ عَلَيْكُمْ فِيمَا فَعَلْنَ فِى أَنفُسِهِنَّ بِٱلْمَعْرُوفِ وَٱللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِيرٌ﴾

﴾Na wale waliofishwa katika nyinyi na wakaacha wake, basi watasubiria (hao wake zao) kwa nafsi zao miezi minne na siku kumi, basi wakishatimiza muda wao hakuna tatizo juu yenu katika watakayoyafanya katika nafsi zao kwa wema, na Allah kwa munayoyafanya ni mwenye kuyajuwa vizuri sana﴿

[Baqara 02/234].

Ama mwanamke mwenye mimba ikiwa atafiliwa na mume wake ajue kuwa kuna kauli mbili katika eda yake:

1.     Itamalizika eda kwa kuzaa mimba yake tu hata kama atazaa baada ya saa, na hii ndio inayotegemewa sana na Jamuhuri ya umma, na ndio aliyoipa nguvu Msitahiwa Mufti Sheikh Wetu Ahmed bin Hamed Al-khalili, Allah amuhifadhi.

2.     Itamlazimikia mwanamke kukaa eda yenye muda mrefu zaidi katika hizo mbili, na hii ndio iliyochukuliwa na Wengi wa wanavyuoni wetu wa Ahli l-haqi wa l-isqaamah Allah awaridhie na kuwarehemu.

Zingatia: Kuna mambo mengi ya uzushi yanaingizwa katika eda ya kufiliwa, na kwa uhakika mwanamke aliyefiliwa na mume wake hayalazimiki juu yake sipokuwa mambo matatu tu, nayo ni:

1.     Kujizuwia na manukato (vitu vyenye harufu nzuri kama udi, marashi, na maloshani, na baadhi ya aina za sabuni kama vile lux,,)

2.     Kujizuwia na kujipamba na kujipodowa.

3.     Kujizuwia na kulala katika nyumba isiyokuwa nyumba ya kukalia eda yake tu.

Basi ni hayo matatu tu, na yaliyobakia yeye na wanawake wengine ni sawa katika sheria ya Allah mtukufu, isipokuwa ndoa na kuchumbiwa, hayo mpaka imalizike eda kama ilivyo kwa wanawake wote walioachwa na waume zao na hali wao katika eda.

Published By Sh. Hafidh Al-Sawafi

Mwanamke aliyefiliwa na mume wake atakuwa na haki ya kupata fungu la lazima katika mali ya mume wake, na fungu hilo litazingatiwa kwa mujibu wa hali ya mume, ikiwa mume ni mwenye watoto -ni sawa kwa mke huyo au wengine- basi fungu lake litakuwa ni sehemu moja kwenye nane (thumuni) 1/8, ama ikiwa huyo Bwana hana mtoto basi Bibi atapata sehemu moja katika nne (robo) 1/4, na ikiwa Bwana ameacha wake wengi basi watagawana fungu lao kwa usawa, amesema Allah mtukufu:

﴿وَلَهُنَّ ٱلرُّبُعُ مِمَّا تَرَكْتُمْ إِن لَّمْ يَكُنْ لَّكُمْ وَلَدٌ فَإِن كَانَ لَكُمْ وَلَدٌ فَلَهُنَّ ٱلثُّمُنُ﴾

﴾Na watapata wao (wake zenu) robo katika yale muliyoyawacha ikiwa hamukuwa na nyinyi mtoto, na  ikiwa kuna kwenu mtoto basi watapata  wao thumuni﴿ [Nisaa 04/12].

Published By Sh. Hafidh Al-Sawafi

Huu ni uwanja wa Msitahiwa Sheikh Wetu Ahmed bin Hamed Al-khalili -Allah amuhifadhi na atupe faida katika elimu yake- katika kujibu baadhi ya masuali:

Suali: Pana tofauti gani baina ya eda ya kufiliwa na eda ya talaka katika mapambo na manukato na matumizi na malazi^([1])?

Jawabu:

1.     Ama eda ya kufiliwa, mwanamke anakuwa hana matumizi ndani yake, isipokuwa ikiwa ni mja mzito katika mtazamo wa baadhi ya wanaelimu, lakini yeye atapata makazi kwa mujibu wa pale alipofikiwa na habari za kifo cha mumewe, na italazimika juu yake kulala hapo hapo, na italazimika juu yake kuacha mapambo na manukato (vitu vyenye harufu nzuri kama marashi udi ,,,).

2.     Ama hukusu eda ya talaka ikiwa ni talaka ya kurejewa basi atapata matumizi na makazi, na anaamrishwa kujitia manukato na kujipamba ili kumvutia mume wake katika kumrejea, na hatakiwi kutoka katika nyumba isipokuwa kwa haja zake, wala haifai kwa mume kumtoa mkewe.

3.     Na ikiwa sio talaka ya kurejewa -na hiyo ni kwa talaka ya tatu- basi katika hali hii hapati matumizi wala makazi, na yeye ana khiyari katika mambo ya manukato na mapambo ikiwa hakuwa pamoja na aliyemuacha, na anayo ruhusa ya kutoka wakati wowote akitaka.

Na Allah anajuwa zaidi. [Al-khalili - Fatwa Nikaahi 373]

Suali: Nini hukumu ya Uislamu kuhusu Mzinifu ambae limethibiti kwake kosa la uzinifu -Allah atuepushie- kwa kuwa yeye alizini na mwanamke bikra na akazaa naye mtoto kwa njia ya haramu, jee inafaa kwake kuowana na mwanamke aliyejihifadhi? Na jee inafaa kwa Binti huyo mzinifu kuowana na mwanamme wenye kujihifadhi? Na ipi hukumu ya Uislamu yakitokezea hayo bila ya kuuliza wanaelimu? Jee! kuna kosa? Na ipi hukumu ya watoto? Jee! Watakuwa ni ndugu na mtoto aliyezaliwa kwa njia ya uzinifu?

Jawabu: Inafaa kwa kila mmoja katika hao kuowana na mwenye sifa ya kujihifadhi ikiwa hajui yaliyotokea, na vilevile ikiwa watatubia kwa Allah mtukufu na wakawa ni wenye kujihifadhi, na wajisitiri kwa sitara ya Allah, basi wasijifedheheshe mbele ya watu kwa machafu yao, na mtoto wa uzinifu hawi mtoto wa Mzinifu wa kiume wa kisheria, basi hakuna usimamizi kwake, wala kwa huyo mtoto, wala hakuna kurithiana baina yao, na hayo ni kwa neno la Nabii (s.a.w): ((Mtoto ni wa mwenye kitanda, na mzinifu lake ni jiwe)), na kutokana na hapo hakuna undugu baina yake na watoto wa huyo aliyezini aliowapata kisheria, wala hakuna chochote kati yao katika hukumu za undugu isipokuwa uharamu wa kuowana tu. Na Allah anajuwa zaidi. [Al-khalili - Fatwa Nikaahi 156-157]

Suali: Msitahiwa Sheikh: Hakika alinighururi mchumba wangu, na akaingia Shetani baina yetu, na yakawa hayo yaliyokuwa, kwani alinisikuma msukumo mkubwa katika Uzinifu, juu ya kuwa mimi nililichukia sana hilo, na nilijaribu kushindana naye kwa kila nilivyoweza lakini sikufanikiwa, basi vipi uhalali wa uchumba huu?, jee! sheria inalazimisha kwa huyu kijana kuowana na mimi?

Jawabu: Amesema Mtume wa Allah (s.a.w): ((Hatokaa mwanamme na mwanamke peke yao isipokuwa shetani atakuwa wa tatu wao)) na kwenda kinyume na amri ya Mtume wa Allah (s.a.w) hakupeleki isipokuwa katika mahuzuniko, na nani mwenye dhamana ya kutoripuka vikikutana moto na mafuta, na Ndoa ni fungo tukufu halifikiwi na chochote kichafu, kwani hilo ni makutano ya kiroho kabla ya kuwa makutano ya kimwili, kutokana na hapo ikawa katika masharti yake iwe imejengwa katika usafi na kujihifadhi, sio katika uchafu na maovu, kwa hakika Allah mtukufu amesema: ﴾Na katika ishara zake ni kuumba kwa ajili yenu kutokana na nafsi zenu wake, ili mupate utulivu kwao, na amejaalia baina yenu mapenzi na rehema; hakika katika hilo kuna ishara za wazi kwa watu wanaofikiri﴿ [Ruum 30/21], na utulivu hapa ni utulivu wa moyo na kufarijika kwake, jee! Utatulizana moyo wa mume kwa mke baada ya kuwa kila mmoja kati yao ameshamjaribu mwenzake kwa nafsi yake, kutokana na hayo wamesema jamaa katika Masahaba (r.a): "Mwanamume yoyote akizini na mwanamke kisha akamuowa, basi hao ni wenye kuzini milele"  na hili ndio wanalolifanyia kazi As-habu wetu^([2]) -Allah awarehemu- bila ya kutofautiana, basi ukate tamaa na kuowana na huyo, na tubia kwa Allah na umtake msamaha kwa dhambi yako, na Allah atakupatia mwengine aliye mwema, na uhadhari kuingia katika makosa hayo, basi itakuwa vipi mwisho wa kondoo aliyejiweka mbele ya mbwa mwitu isipokuwa kuvamiwa tu, na Allah ndie wa kutegemewa.